Prof. dr. Sybille Steinbacher. Foto via Fritz Bauer Instituut
De Holocaust is zonder precedent. Zo definieert expert prof. dr. Sybille Steinbacher de miljoenenvoudige moord op de Joodse bevolking van Europa door het naziregime-regime. Ze keert zich daarmee in een uitvoerig gesprek met Bell Tower News krachtig en feitelijk tegen alle relativering pogingen jegens de Holocaust. Een bijzonder actuele aangelegenheid!
Steinbacher, directrice van het Fritz Bauer Instituut in Frankfurt am Main dat onderzoek doet naar geschiedenis en (na)werking van de Holocaust, verklaart haar definitie helder en feitelijk: “Zonder precedent was de onvoorwaardelijke vernietigingswil van de nationaal-socialisten. Een voorbeeld: ook nog in 1944, dus in een tijd dat de nederlaag in de oorlog al lang vaststond, werden Joden naar Auschwitz gedeporteerd en vermoord. De systematiek van deze organisatie is zonder precedent.”
Dat geldt evenzeer voor de geografische reikwijdte van de Holocaust, vervolgt Steinbacher. Deze moord politiek kende geen politiek-territoriale grenzen. In geheel Europa, dat door Duitsland was bezet of werd beïnvloed, heeft men Joden opgespoord, van zuigeling tot grijsaard. “De vernietiging van allen uit deze slachtoffergroep zonder enig onderscheid, dat is zonder precedent.”
Aan deze historische uitleg voegt de Holocaust-expert nog “een bijzonder structuurkenmerk” toe: de Duitse “Volksgemeinschaft” was beslist betrokken bij de vervolgings- en moordpolitiek. “Ze wist er op zijn minst van en ook als profiteur, zoals wij uit het onderzoek van de laatste jaren weten.”
Pogingen om de Holocaust te relativeren, kennen een lange voorgeschiedenis, onderstreept Steinbacher. Kwamen ze eerst van rechts, nu komen ze bovendien van links. “Dat is nieuw.”
En ook die hebben een bepaalde intentie. Zo klinkt van deze zijde niet alleen de bewering dat de Holocaust niet vergeleken zou mogen worden (“Vergleichsverbot”), maar wordt die aangevuld met uitspraken als zouden de Duitsers “bezeten” zijn van de Holocaust. Of het heet dat “Duitse elites” de Holocaust instrumentaliseren om daardoor andere historische (koloniale!) misdaden te verheimelijken.
Deze relativering pogingen van de Holocaust dienen ertoe om de Holocaust voor te stellen als een misdaad zoals andere, stelt Steinbacher onomwonden. Volgens haar vaste overtuiging loopt dat uit op “een nivellering” van de Holocaust. “In zoverre houd ik de postkoloniale duiding voor een revisionistische interpretatie, die de relativering van de Holocaust bedrijft vanuit historisch-politieke belangen.”
Vanwaar toch die aanvallen op de singulariteit van de Holocaust, wil Bell Tower News van haar weten. Andermaal geeft Steinbacher klip en klaar aan dat het gaat om “een nivellering van de misdaden van de Holocaust”. Want als je zegt dat de Holocaust slechts een van de vele genocidale misdaden was, bestaat er geen reden voor een bijzondere omgang met de Holocaust, geen specifieke herdenkingscultuur en vooral geen kritisch historisch bewustzijn in relatie met de Holocaust.
Deze linkse nivelleringspogingen hebben ook betrekking op Israël, de Joodse staat, geeft de Frankfurter Holocaustkenner aan. In het postkoloniale visie op de geschiedenis wordt immers de stichting van de staat Israël in 1948 gelijkgesteld aan een koloniale landname. De Joodse bewoners zijn derhalve ‘blanke koloniale heren’.
Tegen deze historische zienswijze betrekt Steinbacher resoluut stelling: “Daardoor zou Israël een gevaar zijn voor de wereldvrede. Wat echter totaal niet wordt genoemd – en ik geloof met opzet- is het feit dat Palestina en later Israël toevluchtsoord is geweest voor hen, die in Europese landen werden vervolgd.”
Dat waren rond 1900 vooral de Franse en Russische Joden. De eersten in samenhang met de Dreyfuss-affaire, de laatsten vanwege verschillende hevige pogroms. In de nazi-tijd was Palestina tot 1938 toevluchtsoord voor Joden die nog uit het Duitse rijk konden vluchten. En na de Tweede Wereldoorlog vonden de overlevenden van de Holocaust daar bescherming en redding.
Voor Steinbacher is het evident wat de postkoloniale ideologie nastreeft: zij wil de legitimatie van de staat Israël door de Holocaust ter discussie stellen. Daarenboven wordt de zionistische legitimatie van Israël aan postkoloniale zijde sowieso ontkend, benadrukt de Duitse historica.
Met het huidige, nieuwe Holocaust-debat staat veel op het spel, luidt de duidelijke boodschap van prof. Sybille Steinbacher: als de Holocaust niet wordt beschouwd als een historische gebeurtenis zonder enig precedent, met andere woorden niet bijzonder is, dan is er ook geen bijzondere gedenk cultuur nodig, dan is er ook geen land nodig, dat voor de misdaden respectievelijk de redding van de overlevenden van de misdaden staat.
Onderzoek naar de Holocaust en zijn nageschiedenis kun je niet afsluiten. De precedentloze misdaden van de Holocaust vergen immer een publieke stellingname. Daar moeten we vanuit gaan, aldus Steinbachers diepste overtuiging.
Glashelder klinkt uit haar mond: “De Holocaust laat zich niet nivelleren. Pogingen de systematische moord op de Europese Joden gelijk te stellen aan andere misdaden, hebben altijd een ideologische boodschap.”
In een tijd waar zo lichtvaardig (kwetsende) vergelijkingen van historische of hedendaagse gebeurtenissen met de Holocaust worden getrokken, verdienen juist de stemmen van wetenschappers als Sybille Steinbacher een mediapodium, een breder publiek gehoor.
Bas Belder, historicus
