Binnen de Iraanse Fordow-faciliteit: een diepgaande duik in Irans meest veilige verrijkingslocatie, door Dr. Itay Gal

Op deze handoutfoto van 14 juni 2025 is een satellietfoto te zien van de kerncentrale Fordow in Iran. Foto Jerusalem Post

De berg die uitkijkt over de stad Fordow in de provincie Qom lijkt misschien op een willekeurige rotsachtige bergtop in de Iraanse woestijn. Maar onder de oppervlakte bevindt zich een nucleaire faciliteit die in het diepste geheim werd gebouwd en in 2009 voor het eerst werd onthuld door de Amerikaanse inlichtingendienst.

Deze uraniumverrijkingslocatie is strategisch diep in de berg geplaatst om aanvallen zo moeilijk mogelijk te maken. De dikke rots, afgelegen ligging en fysieke isolatie maken het een van de moeilijkst bereikbare locaties vanuit de lucht – en een van de gevaarlijkste qua nucleaire dreiging.

Fordow ligt ongeveer 180 km ten zuiden van Teheran, vlakbij de religieuze stad Qom. Het gebied ligt dicht bij belangrijke religieuze en veiligheidscentra van het regime, waaronder de IRGC. De berg, waarop en waarin de faciliteit is gebouwd, is hoog en stabiel. Binnenin zijn uitgestrekte ondergrondse tunnels uitgehouwen, die enkele van Irans gevaarlijkste verrijkingsfaciliteiten herbergen.

De Fordow-faciliteit is een ondergrondse structuur met meerdere lagen en wordt uitzonderlijk goed beschermd tegen luchtaanvallen. Rapporten van inlichtingendiensten en het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) bevestigen dat de locatie verschillende hoofdtunnels heeft, elk enkele honderden meters lang, die leiden naar brede interne kamers met centrifuges en monitoringsystemen.

Centrifuges in een kernreactor. Scheiding van uranium.. Fot The Jerusalem Post

Wat bevindt zich in de Fordow-faciliteit?

Elke hoofdtunnel is zwaar beveiligd en heeft dikke hekken, elektronische beveiliging en infrastructuur die ontworpen is om een ​​continue werking te garanderen zonder afhankelijk te zijn van externe factoren. Binnen het complex bevinden zich een centraal controlesysteem, geavanceerde koelsystemen, operationele ruimtes en technische laboratoria; ze zijn allemaal gebouwd om te kunnen blijven functioneren, zelfs als de locatie getroffen wordt door externe bombardementen of communicatiestoringen.

De ventilatiesystemen en back-upinfrastructuur zijn waarschijnlijk aangesloten op een speciaal energienetwerk, los van het algemene elektriciteitsnet. Deze faciliteit is goed ontworpen, wat wijst op een enorme investering in middelen en een poging om een ​​nucleaire capaciteit te creëren die moeilijk te bereiken zou zijn met conventionele aanvallen.

Nadat de Verenigde Staten zich terugtrokken uit de nucleaire deal en de sancties opnieuw invoerden, verplaatste Iran zijn meest geavanceerde systemen naar Fordow. Voorheen huisvestte de faciliteit verouderde IR1-centrifuges. Tegenwoordig staan ​​er echter de geavanceerdere IR6- en IR8-modellen en, volgens sommige schattingen, mogelijk ook de IR9-centrifuges, die uranium tientallen keren sneller kunnen verrijken dan de oudere modellen.

Deze centrifuges werken op natuurlijk uraniumgas, dat voornamelijk uranium-238 bevat. De centrifuges scheiden dit om de splijtbare isotoop uranium-235 te verkrijgen. Hoe hoger de rotatiesnelheid en hoe geavanceerder het ontwerp, hoe sneller en efficiënter het uranium verrijkt kan worden. Een rapport van het Internationaal Atoomenergie Agentschap van de VN van begin 2024 stelde zelfs dat de Fordow-faciliteit een verrijkingsniveau van 83,7% had bereikt. Dit geeft aan dat de faciliteit technisch in staat is om de voor een atoombom vereiste verrijking van 90% te bereiken.

De belangrijkste zorg voor inlichtingendiensten is niet alleen de mate van verrijking, maar ook het feit dat Iran niet langer veel tijd of meerdere faciliteiten nodig heeft om een ​​atoombom te bouwen. Eén ondergrondse faciliteit zoals Fordow, gecombineerd met slechts enkele tientallen kilo's verrijkt uranium, is voldoende om het explosieve materiaal te produceren dat nodig is voor minstens één bom.

Een andere zorg voor het Westen is de mate van monitoring op de locatie. Sinds 2021 beperkt Iran de toegang van IAEA-inspecteurs en in sommige periodes was continue monitoring niet mogelijk.

Ondertussen blijven Amerikaanse en Israëlische militaire satellieten verdachte activiteiten rond de locatie volgen, waaronder de bouw van nieuwe faciliteiten, wijzigingen in de indeling van de centrifuges en zelfs de bouw van nieuwe controle- en operationele gebouwen. Sommige schattingen suggereren dat Iran overweegt een kernkop op de locatie zelf te bouwen, hoewel deze bewering onbewezen blijft.

Iran heeft in de loop der jaren steeds ontkend dat het intentie heeft om kernwapens te ontwikkelen. Volgens het land is de faciliteit bedoeld voor medisch onderzoek, de productie van isotopen voor de behandeling van kanker en het uitvoeren van civiel nucleair onderzoek.

Deskundigen in westerse landen wijzen er echter op dat er voor medisch onderzoek geen behoefte is aan zulke hoge verrijkingsniveaus en dat de activiteiten in Fordow duidelijk verder gaan dan de gestelde civiele doeleinden.

Israël wacht op zijn beurt op de Amerikaanse beslissing over militaire actie tegen Iran, met name gericht op de Fordow-faciliteit. Stealth B-2-bommenwerpers, die bunkervernietigende bommen zoals de GBU-57 kunnen vervoeren, staan ​​paraat voor het geval er een aanval komt. Volgens buitenlandse berichten zijn de VS begonnen met het inzetten van grote troepenmachten dichter bij Iran, met stealth-vliegtuigen gestationeerd op de Amerikaanse luchtmachtbasis Diego Garcia, klaar om in actie te komen.