Ayala Amir naast de muur van de steengroeve, waarop tekenen van steengroevelittekens en het stoppen van de steengroeven zichtbaar op de muren en vloer van de steengroeve. Foto Prof. Boaz Zissu / Bar-Ilan Universiteit
Vanaf de Midden-Bronstijd speelde Egypte een cruciale rol in het verschijnen van calsiet-albast artefacten in Israël, en de ontwikkeling van de lokale gips-albast industrie. De afwezigheid van oude calsiet-albast steengroeven in de zuidelijke Levant (het huidige Israël en de Palestijnse Autoriteit) leidde tot de veronderstelling dat alle in de Levant gevonden calsiet-albasten vaartuigen afkomstig waren uit Egypte, terwijl vaartuigen van mindere kwaliteit gemaakt van gips lokale producten waren.
Tot nu toe is deze lang gekoesterde veronderstelling nooit wetenschappelijk getest. Maar de recente identificatie van een calsiet-albastgroeve in de Te'omim-grot, gelegen op de westelijke hellingen van de heuvels van Jeruzalem (in de buurt van het huidige Beit Shemesh), stelt deze hypothese in twijfel. Een nieuwe studie, onlangs gepubliceerd in het natuurtijdschrift Scientific Reports, weerlegt wetenschappelijk de hypothese en maakt voor het eerst het onderscheid mogelijk tussen calsiet-albast afkomstig uit Israël en dat uit Egypte. Bovendien bevestigt het dat calsiet-albasten voorwerpen, zoals de albasten badkuipen van Herodes de Grote, in Israël werden gewonnen in plaats van in Egypte.
Herodes' calsiet-albasten badkuip, gevonden in het fort van Kypros. Foto Prof. Amos Frumkin / De Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem
Het onderzoek werd uitgevoerd als onderdeel van Ayala Amir's MA-thesis aan de Martin (Szusz) Department of Land of Israel Studies and Archaeology aan de Bar-Ilan Universiteit in Israël, onder supervisie van prof. Boaz Zissu en prof. Aren M. Maeir, van Bar- Ilan University, en Prof. Amos Frumkin, van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.
Analytische gegevens werden eerst verzameld uit steekproeven van twee goed gedefinieerde bronnen, uit Egypte en het hedendaagse Israël. De Egyptische bronnen omvatten zowel oude als moderne calsiet-albasten monsters. De oude monsters werden verkregen met dank aan het Kunsthistorische Museum in Wenen, Oostenrijk. Deze oude scheepsresten werden in de negentiende eeuw na Christus verzameld door de Oostenrijkse archeologische expeditie naar Gizeh. Het moderne Egyptische artefact, gemaakt van geologisch afkomstig calsiet-albast, werd in 2013 gekocht op een markt in Caïro, Egypte. Het calsiet-albast uit Israël omvatte grondstoffen uit de Te'omim grotgroeve, chips (mijnafval) gevonden in de grot bij de steengroeve, en chips en een stenen blok (grondstof uitgehouwen tot een kubus, maar nog niet gebruikt om een vat te maken) van Umm el-'Umdan -- een archeologische vindplaats in de buurt van de Te'omim-grot. Extra monsters werden verzameld van een speleothem in de Natuf-grot in Wadi en-Natuf in het westen van Samaria.
Vervolgens werden, door middel van een multidisciplinaire aanpak, de calsiet-albast-monsters uit Israël en Egypte geanalyseerd met de hulp van prof. Gil Goobes en prof. Amnon Albeck, van de afdeling Scheikunde aan de Bar-Ilan University, met behulp van vier analysemethoden, waarvan de meeste zijn niet eerder gebruikt, om hun oorsprong te bepalen: inductief gekoppeld plasma (ICP) analyse, routine infrarood (IR) spectroscopie, 1H- en 31P-solid state NMR (ssNMR) experimenten en C en O stabiele isotoopverhouding analyse om te bepalen hun samenstelling en hun kristallijne structuur.
De Te'omim-grot in Israël en de steengroeve aan de rechterkant. Foto Ayala Amir, Bar-Ilan Universiteit
"Alle vier de analytische methoden die in het onderzoek werden toegepast, leverden consistente resultaten op, waarbij voor de eerste keer de Israëliër duidelijk werd onderscheiden van het Egyptische calsiet-albast", aldus prof. Albeck over de bevindingen.
Dezelfde methoden werden vervolgens toegepast op twee van de koninklijke badkuipen van Herodes de Grote, die waren gemaakt van fijn bewerkt calsiet-albast en die werden gevonden in het fort Kypros en het paleis van Herodion, net ten zuiden van Jeruzalem. De resultaten gaven ondubbelzinnig aan dat de badkuipen werden gewonnen in Israël en niet in Egypte, de belangrijkste bron van calsiet-albast in de oudheid.
"Het feit dat beide badkuipen ondubbelzinnig werden gewonnen in Israël en niet in Egypte, zoals we hadden verwacht vanwege de hoge kwaliteit van de steen, was een bijzondere verrassing, want dat betekent dat Herodes de Grote lokale producten gebruikte en dat de calsiet- De albastindustrie in Judea in de tweede helft van de eerste eeuw voor Christus was voldoende ontwikkeld en van voldoende kwaliteit om te voldoen aan de luxe normen van Herodes, een van de beste bouwers onder de koningen van die periode", zei prof. Aren Maeir.
De bron van calsiet-albast artefacten kan niet worden bepaald met traditionele archeologische methoden. Bovendien vertoont petrografische analyse, de belangrijkste methode die wordt gebruikt om de bron van Israëlisch calsiet-albast te bepalen, een grote variabiliteit in textuur, afhankelijk van de depositieomgeving. Bijgevolg kon deze methode niet worden gebruikt om de bron van de badkuipen te identificeren.
"De multidisciplinaire aanpak die in dit onderzoek is gevolgd, geeft informatie over zowel de samenstelling als de kristallijne structuur van calsiet-albast en is belangrijk voor het begrijpen en interpreteren van archeologische vondsten", zegt onderzoeker Ayala Amir. "Het combineren van analytische methoden met archeologische studies kan nieuwe en fascinerende informatie opleveren die niet verkregen kon worden met traditionele archeologische technieken, en ons in staat stellen om de oorsprong van andere calsiet-albast artefacten met veel meer vertrouwen te bepalen," voegde ze eraan toe.
Deze studie werd ondersteund door subsidies van de Israel Science Foundation en het Israel Ministry of Science and Technology. Het is een uitvloeisel van het onderzoeksproject "Ancient Quarry of Calcite Cave Deposit ('Bahat') in the Jerusalem Hills: Archaeological and Environmental Significances", gefinancierd door de Israel Science Foundation en geleid door Prof. Boaz Zissu, van de Bar-Ilan Universiteit, en Prof. Amos Frumkin, van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.
