Dit wordt een groot probleem: In de zwaarste kritiek tot nu toe noemt de Duitse premier Merz de oorlog in Gaza 'onbegrijpelijk'

Duitse premier Merz. Foto via Ynet

De Duitse bondskanselier Friedrich Merz gaf dinsdag zijn strengste kritiek op Israël tot nu toe. Hij noemde de grootschalige luchtaanvallen op Gaza niet langer gerechtvaardigd door de noodzaak om Hamas te bestrijden en "niet langer begrijpelijk", schrijven de Israëlisch kranten, waaronder Ynet.

De boodschap, die werd overgebracht tijdens een persconferentie in Finland, weerspiegelt een bredere verandering in de publieke opinie, maar ook een grotere bereidheid bij hoge Duitse politici om kritiek te uiten op het gedrag van Israël sinds de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023.

Ook Johann Wadephul, minister van Buitenlandse Zaken onder Merz, kreeg vergelijkbare kritiek en riep zijn coalitiepartner, de sociaaldemocraten, op om de wapenexport naar Israël te stoppen. Anders zou Duitsland betrokken kunnen raken bij oorlogsmisdaden.

Hoewel er geen sprake is van een complete breuk, is de verandering van toon wel van belang in een land waar de leiding een beleid voert van speciale verantwoordelijkheid voor Israël, bekend als de Staatsraeson, vanwege de erfenis van de Holocaust.

Duitsland is, samen met de Verenigde Staten, een van de meest fervente supporters van Israël. De woorden van Merz komen echter op een moment dat de Europese Unie haar beleid ten aanzien van Israël herziet en Groot-Brittannië, Frankrijk en Canada eveneens met "concrete maatregelen" over Gaza hebben gedreigd.

"De massale militaire aanvallen van de Israëliërs in de Gazastrook tonen mij geen enkele logica meer. Hoe dienen ze het doel van de bestrijding van terreur? ... In dit opzicht sta ik er zeer, zeer kritisch tegenover", zei Merz in Turku, Finland.

"Ik behoor ook niet tot degenen die het als eerste zeiden... Maar het leek en lijkt mij dat de tijd is gekomen dat ik publiekelijk moet zeggen dat wat er momenteel gebeurt, niet langer te begrijpen is."

Deze opmerkingen zijn vooral opvallend omdat Merz in februari de verkiezingen won met de belofte de Israëlische premier Benjamin Netanyahu op Duitse bodem te ontvangen, ondanks een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC).

Merz heeft in de kanselarij ook een foto hangen van het strand van Zikim, waar Hamas-terroristen in 2023 met boten aankwamen tijdens hun ravage waarbij ongeveer 1.200 mensen omkwamen.

President Herzog op bezoek bij Duitse premier Merz. Foto GPO

De bondskanselier is van plan deze week met Netanyahu te spreken, aangezien de aanvallen op Gaza de afgelopen dagen tientallen levens hebben gekost en de bevolking van 2 miljoen mensen het risico loopt op hongersnood. Hij antwoordde niet op een vraag over Duitse wapenexporten naar Israël, en een regeringsfunctionaris vertelde tijdens een briefing dat dit een zaak was voor een Veiligheidsraad onder voorzitterschap van Merz.

De Israëlische ambassadeur in Berlijn, Ron Prosor, erkende dinsdag de Duitse zorgen, maar deed geen toezeggingen.

"Als Friedrich Merz deze kritiek op Israël uit, luisteren we heel aandachtig, omdat hij een vriend is,†vertelde Prosor aan de ZDF-omroep.

De opmerkingen van Merz komen bovenop een golf van verzet tegen Israëls acties. Uit een enquête van Civey, die deze week in de krant Tagesspiegel werd gepubliceerd, bleek dat 51% van de Duitsers tegen wapenexport naar Israël is.

Uit een onderzoek van de Bertelsmann Stichting uit mei bleek dat 60% van de Israëliërs een positieve of zeer positieve mening over Duitsland heeft, terwijl slechts 36% van de Duitsers een positief beeld van Israël heeft en 38% een negatief beeld van het land.

Dit is een opmerkelijke verandering ten opzichte van de laatste enquête in 2021, toen 46% van de Duitsers een positieve mening over Israël had. Slechts een kwart van de Duitsers erkent een bijzondere verantwoordelijkheid jegens de staat Israël, terwijl 64% van de Israëliërs vindt dat Duitsland een bijzondere verplichting heeft.

Screenshot Duitsland

In een andere opvallende kritiek op Israël riep de Duitse commissaris voor antisemitisme, Felix Klein, deze week op tot een discussie over de houding van Berlijn ten opzichte van Israël. Volgens hem kon de Duitse steun na de Holocaust niet alles rechtvaardigen wat Israël deed.

Volgens de Israëlische historicus Moshe Zimmermann reageert de publieke opinie in Duitsland op dezelfde manier op Israël als in andere landen.

"Het verschil zit in de politieke elite. De politieke elite is nog steeds op een heel eendimensionale manier beïnvloed door de lessen van de Tweede Wereldoorlog: 'Joden waren onze slachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog, dus moeten we partij kiezen voor de Joden, waar ze ook zijn en wat ze ook doen'", zei hij.

"Je voelt het in de reactie van de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Wadephul, en indirect in het feit dat Merz zijn belofte om Netanyahu uit te nodigen niet herhaalde. Dit is een ongekende situatie waarin de druk van onderop de politieke klasse dwingt tot heroverweging."