Matthijs Guijt
Sinds de pogrom van 7 oktober 2023 is geschiedenisdocent Matthijs Guijt zich meer bewust hoe bijzonder het is dat de Israëlische vlag in zijn lokaal kan hangen, “zonder gestolen of verknipt te worden”. In gesprek met een historicus die liefde tot Israël en betrokkenheid op het Joodse volk “met de paplepel” kreeg ingegeven.
Wilt u zich kort voorstellen aan de lezers van Israel Nieuws?
Mijn naam is Matthijs Guijt. Ik woon op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee en werk als docent geschiedenis en CKV (culturele en kunstzinnige vorming) op de CSG ‘Prins Maurits’ in Middelharnis. Al jarenlang geef ik vooral les aan leerlingen uit de bovenbouw van onze havo- en vwo-afdeling. Liefde voor Israël en betrokkenheid van het Joodse volk is me met de paplepel ingegeven. Ik herinner me hoe ik als kleine jongen zelf ‘reisgidsen’ schreef voor vakanties naar Israël. Inmiddels ben ik twee keer in Israël geweest, de laatste keer was afgelopen zomer. In drie weken tijd heb ik het hele land doorkruist en ongelooflijk veel moois gezien. Ook verdiep ik me al jarenlang in het fenomeen antisemitisme – en in het absolute dieptepunt daarvan: de Sjoa. Overal waar ik kom, probeer ik musea, voormalige kampen en andere sporen van de massavernietiging op het Joodse volk te bezoeken. Twee reizen naar Auschwitz staan in mijn geheugen gegrift. Ook lees ik veel over het jodendom en luister ik graag naar muziek van mannen als Avraham Fried, Benny Friedman en Beri Weber. Ten slotte is het misschien leuk om te noemen dat ik op dit moment in Antwerpen een cursus Hebreeuws volg, waar ik inmiddels een aantal waardevolle contacten heb opgedaan.
In uw klaslokaal hangt de vlag van Israël. Waarom? Hoe reageren de leerlingen? Worden ze ook beïnvloed door de eruptie van Jodenhaat via sociale media? Hoe reageren collega’s? Soms navolging?!
Matthijs Guijt: Mijn klaslokaal is een plek die me dierbaar is. En die iets weerspiegelt van wat in mijn lespraktijk belangrijk is. De Eerste Wereldoorlog. De Tweede Wereldoorlog. En dus ook Israël. En daarom, naast mooi leerlingenwerk over de Holocaust, een grote Israëlische vlag. Voor mijn leerlingen en ook voor collega’s is het ondertussen waarschijnlijk heel normaal geworden dat die vlag er hangt; ik krijg er eigenlijk nooit negatief commentaar op. Wel herinner ik me een gesprekje met een leerling die vond dat ik er toch minimaal een Palestijnse vlag naast moest hangen. Sinds het bloedbad van 7 oktober en het begin van de oorlog in de Gazastrook ben ik me wel meer bewust van het feit dat het bijzonder is dat die vlag in mijn lokaal kan hangen zonder verknipt of gestolen te worden.. Het is natuurlijk ook gewoon een statement – en ik schaam me daar totaal niet voor.
Hoe belangrijk is Holocausteducatie voor u als geschiedenisdocent?
Matthijs Guijt: Holocausteducatie is erg belangrijk voor me. En niet alleen omdat het raakt aan mijn persoonlijke betrokkenheid en interesse, maar ook omdat ik me realiseer dat onze leerlingen opgroeien in een tijd waarin antisemitisme weer helemaal terug is en zelfs salonfähig is geworden. Soms heel bot en vierkant, vaak heel subtiel en gepolijst. Het uit elkaar trekken van antisemitisme en antizionisme vind ik een gevaarlijke ontwikkeling.
Feitenkennis is daarom essentieel. En daaruit voortvloeiend is er dan het gesprek, de bewustwording. Leerlingen moeten door hun docenten ingewijd worden in deze materie. Primaire bronnen, authentieke beelden, persoonlijke getuigenissen en zelfs kunst zijn daarbij onmisbaar. In het onderwijs zal dit moeten gebeuren, omdat we het van de mainstream media en van populaire influencers niet hoeven te verwachten.
Welke lesmethoden gebruikt u daarbij? Komt het bij de scholieren ook aan?
Matthijs Guijt: Naast de geschiedenismethode (voor onderbouw havo/vwo: Bronwijzer) heb ik rondom het behandelen van de Sjoa in vwo-3 zelf wat verdiepende opdrachten gemaakt. Zo moeten de leerlingen met behulp van de website joodsmonument.nl een ceremonie voor het leggen van Stolpersteine organiseren. Nieuwe initiatieven zoals de ‘De Joodse straat’ of ‘Verdwenen Stad’ juich ik van harte toe. In de bovenbouw van havo/vwo heb ik voor CKV zelf een module ontwikkeld met als titel ‘We are a miracle’ (n.a.v. het gelijknamige nummer van Yaakov Shwekey). In deze module van 8 weken staan Schindler’s List en getuigenisliteratuur van Elie Wiesel en Primo Levi centraal. Over het algemeen wordt deze module door leerlingen bovengemiddeld positief gewaardeerd.
Hoort u soms van vakcollega’s dat zij problemen ondervinden in hun klassen bij lessen over de Holocaust?
Matthijs Guijt: Binnen onze scholengemeenschap zijn we gezegend met veel fijne leerlingen.. 😉 Wanneer het over de Sjoa gaat, helpt het ongetwijfeld dat onze leerlingenpopulatie in hoge mate autochtoon is. Tijdens bijeenkomsten over Holocausteducatie hoor ik vaak van collega’s dat lesgeven over de Sjoa heel ingewikkeld kan zijn, zeker als de leerlingenpopulatie op een school meer divers van culturele achtergrond is. Ook schijnt het steeds vaker zo te zijn dat collega’s in den lande het onderwerp steeds vaker vermijden om vervelende confrontaties tijdens de lessen te voorkomen.
U nam ook deel aan het recente symposium over Holocausteducatie in het Nationaal Holocaustmuseum te Amsterdam. Hoe kijkt u daar op terug? Informatief, bruikbaar voor lespraktijk? Is een vervolg wenselijk?
Matthijs Guijt: Met twee busladingen leerlingen rijden we elk jaar naar het Joods Cultureel Kwartier. Altijd weer een prachtige dag: de leerlingen bezoeken het Joods Historisch Museum, Portugese synagoge (de Snoge), het Namenmonument en met ingang van aankomend jaar ook (weer) de Hollandsche Schouwburg en het Holocaustmuseum. Alle reden voor mij om naar het CIDI symposium te gaan en om kennis te maken met het nieuwe museum. Wat me, naast de rondleiding, het meest bijgebleven is, is dat in onze samenleving niet zozeer Holocaustontkenning een gevaar is. Veel gevaarlijker en actueler is het bagatelliseren van de Holocaust en het verdraaien van de feiten erover. Holocausteducatie is dus van levensbelang! Binnenkort hoop ik daarom ook weer een symposium van Yad Vashem Nederland over dit onderwerp bij te wonen.
Deelt u de mening van hoogleraar Holocausteducatie Marc van Berkel dat het “een goed idee” is om leerlingen ten minste één keer in hun schooltijd een Holocaustinstelling te laten bezoeken?
Matthijs Guijt: Ja, dat is een uitstekend idee! En de mogelijkheden om daar vorm aan te geven zijn legio. In Amsterdam en niet te vergeten in Westerbork. Maar ook gewoon dichterbij huis: de Joodse begraafplaats, een oorlogsmonument, sporen van Joods leven, de Stolpersteine. Zo probeer ik elk schooljaar met mijn leerlingen een rondje door Middelharnis/Sommelsdijk te fietsen, waarbij we aan de hand van de Joodse slager Jacob Hammelburg (zijn naam op het Namenmonument heb ik geadopteerd) en zijn gezin kennismaken met het lokale Joodse verleden. Leerlingen beseffen dan soms ineens dat er niet zomaar zes miljoen ‘anonieme mensen’ werden vermoord, maar dat het ook een buurmeisje van hun overgrootouders betrof. Persoonlijk droom ik overigens van een jaarlijkse Auschwitzreis met mijn bovenbouwleerlingen.
Prof. Van Berkel zegt ook dat “veel berichten op sociale media over de Holocaust jongeren een vertroebeld beeld” bezorgen. Het onderwijs is daar nog onvoldoende over ingelicht, aldus Van Berkel. Wat is uw ervaring?
Matthijs Guijt: Invloed van sociale media is immens. Ze zijn het venster waardoor veel leerlingen naar de wereld kijken: ze bepalen wat leerlingen van de actualiteit meekrijgen en beïnvloeden ook hun mening. Nog maar weinig leerlingen kijken naar het journaal, laat staan dat ze een kwaliteitskrant lezen. Gelukkig zijn deze leerlingen er wel! Aanwezigheid op sociale media is voor instellingen die zich bezighouden met antisemitisme en de Holocaust dus essentieel! En er ligt hierbij de belangrijke taak voor het onderwijs om leerlingen verder te laten kijken dan hun neus lang is.
Keren we even terug naar de vlag van Israël. Die hing (!) ook bij uw huis. Wat gebeurde er? Hoe reageerden de politie en de naaste buren op deze schandelijke roof van de vlag van de Joodse staat?
Matthijs Guijt: Direct ná 7 oktober had ik sterk de behoefte om een signaal af te geven: ‘We stand with Israel!’ Niet in de laatste plaats omdat ik het jammer vond dat er, óók in mijn christelijke omgeving, zo weinig openlijke steun voor Israël was. En dat er al zo snel vanuit de nuancering werd gesproken. Proportionaliteit. Historische context. En dus hing ik de Israëlische vlag uit. Al meteen de volgende avond hoorde ik verdachte geluiden in de voortuin en realiseerde ik me: dit is mis! Ik ben naar buiten gestormd en zag nog net drie Arabische jongens met vlag én stok mijn tuin uit vluchten.. Een korte achtervolging van mijn kant had niet het gewenste resultaat. De volgende dag deed ik melding bij de wijkagent en werd me duidelijk dat bij een ander huis in de buurt ook een vlag was geroofd. Later meldde de wijkagent nog dat er een verbrande Israëlische vlag bij een bushalte een eind verderop gevonden was. De mijne misschien? Dat mensen hun openlijke steun voor Israël uit angst voor dit soort acties maar achterwege laten, heeft me wel te denken gegeven.
Graag uw commentaar op de verzuchting van de Joodse columniste Femmetje de Wind: “Wat zou het een opluchting zijn als er eens een breed gedragen initiatief komt tegen Jodenhaat door niet-Joodse Nederlanders. En dat zij dan zeggen: dit nieuwe normaal is niet normaal.”
Matthijs Guijt: Die verzuchting is wel herkenbaar. Teveel Nederlandse politici en BN’ers zijn anti-Israël en pro-Palestijns. En roeptoeteren daar graag over. Ik blijf me verbazen over het fanatisme waarmee veel progressief-linkse landgenoten hun ziel verkopen aan Hamas-terroristen. Pure Jodenhaat werd zichtbaar in de straten en op pleinen van Nederlandse steden. Beangstigend voor Joodse Nederlanders! Daarom is elk initiatief dat antisemitisme bestrijdt méér dan welkom. Zelf ben ik betrokken geraakt bij een nieuw Belgisch initiatief (JID, Joods Informatie en Documentatiecentrum) dat antisemitisme en desinformatie over Israël bij onze zuiderburen aan de kaak wil stellen en een gefundeerd tegengeluid wil laten horen in de Belgische samenleving. Heel belangrijk! In Nederland zijn al de nodige Joodse en niet-Joodse organisaties die zich hiervoor inzetten. Laten zij vooral de krachten bundelen en een krachtige boodschap in de samenleving afgeven. Am Yisrael Chai!
Interviewer: Bas Belder, historicus
