In een Zwitserse schoolklas: “Hitler had je hele familie moeten vergassen”

Ter illustratie school in Zwitserland. Screenshot YouTube

“Hitler had je hele familie moeten vergassen”, werd een elfjarig Joods meisje door een klasgenootje toegesnauwd. En dat voor de hele klas. Haar vader, een arts afkomstig uit Duitsland, had nooit gedacht dat zoiets in Zwitserland kon gebeuren.

Onder het pseudoniem Elon K. (ter bescherming van zijn dochter) was hij bereid uitvoerig met de pers (Neue Zürcher Zeitung) te spreken. De context vormde het zojuist gepubliceerde antisemitismerapport over het jaar 2021 in Zwitserland. Dat laat een sterke stijging aan vijandige uitingen jegens Joden zien: 806 antisemitische voorvallen in 2021 tegen 485 in 2020.

“Eerst had ze zelfs helemaal niet begrepen waarom het ging”, vertelt de 52-jarige Elon K. Zijn dochter vroeg: “Wie is Hitler?” “Wat is vergassen?” Ze is immers nog jong, vervolgt Elon, “wij wilden haar op deze leeftijd niet met verhalen en informatie over de Holocaust belasten”.

Ondertussen had de antisemitische aanval op zijn dochter medicus Elon verrast én geschokt. “Ik had niet gedacht dat zoiets in Zwitserland mogelijk is. En nog wel op een school die bepaald niet in een probleemwijk staat. Veel ouders zijn hoog opgeleid.”

Opvallend aspect bij het incident is dat het meisje van de antisemitische uitval aanvankelijk goed bevriend was met de dochter van Elon K. Ze was zelfs een keer bij een sabbatviering geweest op vrijdag. Na het avondeten zei het meisje tegen Elon: “Mijn moeder zegt dat de Joden allemaal bedriegers zijn. Maar jullie zijn eigenlijk heel okay.” Elon vergoelijkte deze uitspraak toen nog. “Ze had ons toch tegen haar eigen moeder in bescherming genomen.”

In een later stadium had het meisje met bijna de hele klas ruzie gekregen, zo ook met de dochter van Elon. Met de schokkende Hitler-uitspraak als gevolg. Daarbij bleef het niet. In de klas kreeg eens elk kind een groot blad. Klasgenootjes mochten op dat papier iets aanplakken wat ze typisch voor haar of hem vonden. “Het problematische meisje kleefde het beeld van een vredesduif, die op een Israëlische vlag schijt, op het blad van mijn dochter. Let wel, Israël is voor haar een vakantieland, waar ook familie woont, maar geen vaderland.”

Zeker, zo vertelt Elon, de school greep in. De klasselerares besprak het voorval met de kinderen en zei dat zoiets nooit meer mocht voorkomen. En ook de schoolleiding toonde zich diep verontwaardigd: dat is Zwitserland niet! Elon moest zich direct melden in geval er weer wat naars gebeurde. “Ik vroeg: Waarom doet u niet direct iets? Waarom plaatst u dat meisje niet in een parallelklas, zodat mijn dochter tegen haar beschermd is?” Maar nee, dat kon niet, want dan zou de moeder van dat meisje onmiddellijk naar juridische middelen gaan grijpen tegen de school, zo luidde de argumentatie van de leiding.

Deze passieve reactie voerde Elon terug naar zijn jeugdjaren in Beieren. Daar had hij als Jood naar eigen zeggen “veel geleden”. Op een keer tuigde bijvoorbeeld een groep medescholieren hem zo erg af dat hij bijna een oog verloor. Later nam één van die jongens Elon apart en zei hem: “Jij bent eigenlijk helemaal okay, maar dat Joods zijn gaat eenvoudig niet. Waarom laat je je niet dopen, dan kan je ook een Duitse naam uitzoeken?” Elon antwoordde dat hij heel tevreden was met zijn Joodse identiteit. “Wij telden immers veel Nobelprijswinnaars.” “Hoe kan je gewoon vrijwillig Jood zijn?!”, meende de knaap.

Als scholier groeide Elon op in Beieren waar het woord “Jood” een scheldwoord was. Haalde hij goede cijfers, dan was dat in de ogen van zijn klasgenoten omdat de leraren het niet waagden hem laag te beoordelen. En bij asbakken heette het tegen hem: “Daar liggen je voorouders, verbrande Joden.”

Overigens was Elon allesbehalve op zijn mondje gevallen en had hij een stevig postuur. Kortom, hij kon zich als enige Jood in de klas goed weren. En dat was maar goed ook, want zijn leraren toonden zich weliswaar geschokt over de Jodenhaat die Elon pijnigde, maar haalden vervolgens de schouders op. Erg, maar konden zij daaraan doen? Elon trekt de parallel met de situatie van zijn dochter…

In Duitsland studeerde Elon medicijnen, promoveerde op “artsen in het Derde Rijk” en verlangde uiteindelijk naar “eenvoudig normaal bestaan”. Dat leidde zijn weg in 2004 naar Zwitserland, waar hij in Zürich met een Jodin in het huwelijk trad en samen twee kinderen kreeg. Met dankbaarheid kijkt hij terug op zijn jaren in Duitsland waar hij een solide opleiding ontving, maar Zwitserland is “het beloofde land van melk en honig” voor hem.

Het maakt de Zwitsers eenvoudig niet uit of je Jood bent, licht Elon toe. Dus nooit antisemitisme aan den lijve ondervonden? “Zeer zelden. In een computerzaak zei een verkoper een keer dat je geen Microsoftprogramma’s moest installeren, want Bill Gates is toch een Jood!”

Joden met een keppeltje lopen geen gevaar in Zwitserland? “Als ik me Joods zou moeten kleden”, reageert de seculiere Elon, “zou ik dat zeker liever in Zwitserland doen dan in Duitsland. Echter, ook hier beveel ik het niet aan om met een keppeltje naar een shisha-bar te gaan.”

De Neue Zürcher Zeitung vraagt Elon K. ook naar zijn mening over het islamitisch antisemitisme, dat in veel Europese landen een probleem is geworden. Tussen haakjes: soms een verdrongen, verzwegen probleem in Nederland?

De opgeruimde arts onderkent dit gevaar voor Zwitserland terdege: “Vroeger kon je met inheemse antisemieten nog op de een of andere manier spreken, met de simpele domoren. Je had vooroordelen, maar geen verbitterde haat. Met de radicale islamisten van vandaag kan je niet meer om tafel zitten. Wanneer iemand bereid is voor de eer van de familie zijn eigen dochter te doden, wat voert hij dan met een Jood uit? Anderzijds ben ik ook optimistisch, dat de Zwitserse meerderheidsmaatschappij de radicalisering in een moslimse parallelle samenleving niet zal toelaten.”

En stel dat hij van een patiënt, die moslim is, opeens de vraag krijgt: waar komt u vandaan? “Dan zeg ik, uit Beieren”, antwoordt Elon gevat.

Over Israël uit hij zich klip en klaar: wanneer Palestijnen Israël het bestaansrecht ontzeggen, is elke dialoog zinloos én Israël een “apartheidsstaat” noemen, is klip en klaar antisemitisch.

Bron voor deze bijdrage: Simon Hehli, “Vom Antisemitismus eingeholt”, Neue Zürcher Zeitung, 22 februari 2022, en “In der Corona-Pandemie gehen judenfeindliche Theorien viral”, idem.

Bas Belder, historicus