Babin Jar monument. Screenshot YouTube
“Op 1 maart 2022 werd Babyn Jar door een Russische raket getroffen. Mijn hart is gebroken.” Dat schrijft Yana Barinowa als gastauteur in Mena-Watch (31 mei 2022). Voor haar vlucht naar Oostenrijk was Barinowa vijf jaar directrice van het Holocaust-herdenkingscentrum Babyn Jar.
Op aangrijpende wijze laat Yana Barinowa haar gevoelens en gedachten de vrije loop in haar bijdrage “Van Babyn Jar naar Marioepol”.
Babyn Jar, “een van de smartelijkste symbolen van de Holocaust”, zo schrijft Barinowa. Een kloof waarin 200.000 onschuldige mensen door de nazi’s en hun lokale collaborateurs werden afgeslacht. Op 28 en 29 september 1941 begon de massamoord in Kiev met het doodschieten van meer dan 33.000 Joden. En hoewel de jaren vergaan, “leven wij verder onder de donkere schaduw van Babyn Jar”.
Vandaag de dag dringt zich bij Barinowa de vraag op: Wie ben ik? “Ik ben een Oekraïense en werd in 1989 geboren. Het jaar dat voor heel Europa een nieuw tijdperk inluidde. Kort voor de uitroeping van de onafhankelijkheid van Oekraïne. Ik ben van Joodse komaf en gedurende mijn tijd in Babyn Jar kon ik er niet omheen te denken aan het vreselijke lot van degenen die vanwege hun afstamming werden vermoord. Ik heb een dochter van 13,5 jaar. Voor mij is het bijzonder belangrijk welke waarden het land zal hebben waarin zij geboren is. Onze toekomstige perspectieven hangen af van hoe wij ons verleden zien.”
Yana Barinowa zag haar taak als directrice van het Holocaust-herdenkingscentrum Babyn Jar daarom in tweeledige zin: behoud van het (historische) bewustzijn inzake Babyn Jar en een persoonlijke bijdrage aan de schepping van een Oekraïne waar een mensenleven en de waarde ervan de hoogste plaats innemen. Voor dat laatste staat, in haar woorden, “een voortdurende internationale dialoog” over gerechtigheid, respect en begrip tussen mensen en culturen.
“Babyn Jar moet spreken”, beklemtoont ze. “En daarbij moet het open, eerlijk en objectief spreken.” Maar hoe moeilijk lag dat decennialang in Oekraïne, weet Yana Barinowa. Pas in de jaren negentig trad een publieke kentering in “toen zoveel Europese steden dragers van de herinnering aan de Holocaust werden”.
Zij is geen ooggetuige geweest van de gruwelen die zich in Oekraïne in de vorige eeuw hebben afgespeeld tijdens de Holodomor (de verschrikkelijke stalinistische (!) hongersnood in de vroege jaren dertig) en de Holocaust. Echter, “mijn dochter en ik hebben Boetsja en Irpin meebeleefd. Dat maakt het voor ons reëel wat onze vrienden, verwanten en collega’s is wedervaren –binnen een maand na de bezetting.”
Van het oorlogsverloop na de Russische inval in Oekraïne (24 februari 2022) heeft Barinowa aantekeningen gemaakt. Deze notities maken haar dubbel zo treurig als de herinneringen. “Op 1 maart 2022 werd Babyn Jar door een Russische raket getroffen. Mijn hart is gebroken. (…) Niemand heeft zich ooit kunnen voorstellen dat het moorden zulke verschrikkelijke proporties zou aannemen. (…) En vandaag? De Petroesjino-kloof (doodskloof) aan de rand van Taganrog – tijdens de Tweede Wereldoorlog werden veertien familieleden daar doodgeschoten omdat ze Joden waren.”
Na deze tragedie trok een deel van Barinowa’s familie, die erin slaagde te overleven, naar Marioepol. Een grootmoeder is in deze stad een half jaar geleden overleden. Barinova’s vader is in Marioepol geboren. “En nu is het huis, waarin mijn familie heeft gewoond, volledig verwoest.”
De volkerenmoord is haar persoonlijke smart, vervolgt ze. “Want mijn familie heeft die binnen tachtig jaar twee maal beleefd.” De stad Marioepol staat voor Yana Barinowa als de schuilplaats voor haar familie, nadat zij de schoten in de kloof des doods is ontkomen. “Nu is dat het gebied waar Russische invallers de Oekraïners uitroeien. Het is een plaats van kommer, geweld, smart en leed. Marioepol brandt in een ontzettende apocalyptische vlam. (…) Op dit ogenblik vindt in ons land een volkenmoord plaats. Deze smart is afschuwelijk en onheelbaar.”
Toch gloort er hoop bij Yana Baronowa. “Maar ons land is tot een kiemcel van democratie geworden. Het heeft de kans de menselijke waarden te beschermen en de leiders van de vrije wereld te verenigen. Wij hebben de toekomst verdiend. Dat hebben we al bewezen.”
Bas Belder, historicus
Comments