Onderzoeker Matteo Colombo van het Clingendael Instituut in Nederland zegt: "Producten die in Egypte in militaire fabrieken worden gemaakt, worden verkocht in de reguliere economie"

Egyptische soldaten. Foto AP

Taxichauffeurs in heel Caïro wijzen naar restaurants, hotels, benzinestations en zelfs bouwmaterialenwinkels in de buurt, en herhalen steeds dezelfde zin: "Dat is van het leger," schrijft Ynet.

Volgens een rapport van Euronews zijn merken in handen van het leger een vertrouwd gezicht geworden in het Egyptische economische landschap.

Onderzoeker Matteo Colombo van het Clingendael Instituut in Nederland zegt: "Producten die in militaire fabrieken worden gemaakt, worden verkocht in de reguliere economie", en in Egyptische supermarkten kun je gemakkelijk "een fles water vinden die door het leger is geproduceerd".

Colombo merkt op dat de aankoop van door het leger geproduceerde goederen bij sommige consumenten een gevoel van nationale trots oproept, zelfs als de kwaliteit lager is. Hij waarschuwt echter dat de groeiende economische invloed van het leger particuliere ondernemers kan verdringen en een oneerlijke concurrentiepositie kan creëren.

De economische invloed van het leger vormt een belangrijke achtergrond bij de onderhandelingen van Egypte met het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Hoewel het fonds ermee instemde Egypte 6,8 miljard euro te lenen, zijn de uitbetalingen vertraagd vanwege zorgen over een economie die "gedomineerd wordt door investeringen van de overheid en staatsbedrijven, waaronder militaire instellingen".

Een markt in Caïro. De aankoop van producten van militaire makelij gaat gepaard met een gevoel van nationale trots. Foto Reuters

Sinds 2015 kampt Egypte met toenemende economische uitdagingen, waaronder een inflatie die in september 2023 piekte op 38% alvorens te dalen tot 12,3%. De Egyptische munt is aanzienlijk verzwakt sinds de koppeling met de Amerikaanse dollar in 2016 werd losgekoppeld.

De militaire betrokkenheid bij de Egyptische economie is niet nieuw, maar de omvang ervan is sinds 2011 sterk toegenomen. Het leger werd al sinds de jaren vijftig gebruikt als instrument om de staatscontrole te centraliseren.

De toenmalige president Gamal Abdel Nasser integreerde het leger in de civiele productie te midden van de spanningen na de onafhankelijkheid, met name in de context van conflicten met Israël. Maar volgens professor Khaled Fahmy van Tufts University "begon het eigenlijk al in het begin van de jaren 60 onder Abdel Hakim Aymer, het hoofd van het leger onder Gamal Abdel Nasser."

Fahmy legt uit: "De gedachte erachter was dat het leger sneller kon reageren in tijden van crisis, maar dat betekent natuurlijk geen toezicht, geen controle."

Nassers opvolger, Anwar Sadat, versterkte de economische rol van het leger: in 1979, tegelijk met de ondertekening van het vredesverdrag met Israël, werd de National Service Projects Organization (NSPO) opgericht om toezicht te houden op de militaire productie van zowel militaire als civiele goederen.

Fahmy merkt op dat na het vredesverdrag een cruciale vraag rees: hoe kon de loyaliteit van de hoge officier worden gewaarborgd? Het antwoord was om hen de controle te geven over winstgevende bedrijven.

Volgens Yezid Sayigh, auteur van Owners of the Republic, heeft de revolutie van 2011 deze trend versneld. Sayigh, geciteerd door Euronews, zegt: "Het aandeel van het leger in welke marktsector dan ook was vóór 2011 klein, maar groeide dramatisch in 'strategische' sectoren zoals cement en staal, voortbouwend op sterke presidentiële steun en de politieke dominantie van het leger."

Hij voegt eraan toe: "De belangrijkste veranderingen sinds 2011 zijn tweeledig: enerzijds qua omvang, anderzijds doordat ze een directe rol hebben gekregen in de economische beleidsvorming en de investeringsstrategie van de staat."

Sayigh wijst op nog een andere zorg: zelfs als het directe marktaandeel van het leger in bepaalde sectoren, zoals flessenwater of pasta, relatief klein is, kan de dominantie ervan in investeringen en kredietverlening de bredere markt verstoren.