Rabbijn Elhanan Danino spreekt tijdens een herdenkingsbijeenkomst op het Gijzelaarsplein in Tel Aviv. Foto Pro-Democratische Protestbeweging
Toen Eliya Cohen eind vorige maand werd vrijgelaten uit Hamas-gevangenschap , ontmoette hij rabbijn Elhanan Danino, de vader van de vermoorde gijzelaar Ori Danino, om hem te vertellen over zijn gesprekken met Ori in de tunnels onder Gaza tijdens de eerste dagen van hun gevangenschap, zo begint het interview met Times of Israel.
"Het was zo'n schok om met Eliya te praten," zei Danino. "Het was heel intens en heel emotioneel, en het is tot nu toe het laatste getuigenis dat ik heb van mijn zoon."
De twee gijzelaars – beiden in de twintig, beiden afkomstig uit religieuze huizen in de omgeving van Jeruzalem en beiden gevangengenomen tijdens het Supernova-muziekfestival – hadden meteen een klik, vertelde Cohen aan Danino.
"Eliya vertelde me dat Ori op de vloer van de tunnel zat, hem zag en zei: 'Kom hier, kom hier, kom naast me zitten', en dat deed hij ook", zei Danino.
Gedurende meerdere dagen in de tunnels zag Eliya hoe Ori, met nog steeds een kogel in zijn schouder, zijn gewonde medegevangene Hersh Goldberg-Polin fel beschermde. Voordat hij werd gegijzeld, was het onderste deel van zijn linkerarm eraf geschoten.
Ori vocht samen met de gewapende Hamas-terroristen, aldus Cohen, en schreeuwde en riep tegen hen dat ze Goldberg-Polin medische zorg moesten verlenen.
Een foto van de Israëlische gijzelaar Ori Danino. Foto ToI
"Eliya vertelde me dat Ori in de tunnels wist dat hij niet meer thuis zou komen," zei Danino. "Maar hij wist dat hij Hersh moest proberen te redden."
Ori en Goldberg-Polin werden samen met Carmel Gat, Eden Yerushalmi, Almog Sarusi en Alex Lubanov gedood in een tunnel in Gaza. Hun lichamen werden op 31 augustus door het Israëlische leger ontdekt.
Nu doet Danino zijn best om de wensen van zijn zoon te vervullen door een Torah-rol in zijn naam te wijden en andere inspanningen te leiden waarvan hij denkt dat zijn zoon ze gewild zou hebben. Hij is ook toegewijd aan het vertegenwoordigen van de families waarvan de geliefden nog steeds gegijzeld worden in Gaza, en hij spreekt op bijeenkomsten, protesten en de Knesset.
Danino, zijn ex-vrouw Einav en hun vier andere kinderen bleven uit de schijnwerpers tijdens de 10 maanden dat Ori gevangen zat. Op 25-jarige leeftijd was Ori een beroepsmilitair die had getekend om in het IDF te blijven nadat zijn verplichte dienstperiode was afgelopen. Dat maakte de Danino's onderdeel van de groep families van gijzelaars waarvan de geliefden soldaten zijn. Ze hielden zich aan het begin van de strijd om de gijzelaars thuis te krijgen wat rustiger, bang dat te veel publiciteit over de militaire status van hun kinderen hen in gevaar zou brengen in gevangenschap.
Maar toen Ori en de vijf anderen werden vermoord door hun Hamas-bewakers, bekritiseerde Danino Benjamin Netanyahu tijdens een condoleancetelefoontje dat de premier naar de familie stuurde.
“Alles gebeurde onder jouw toezicht,” vertelde Danino aan Netanyahu . “Mijn zoon werd vermoord in een tunnel die jij onder jouw toezicht bouwde.”
Rabbijn Elhanan Danino (links) spreekt met Channel 12 nieuws. Foto Channel 12
Sindsdien ziet Danino zijn publieke rol als onderdeel van zijn toewijding aan zijn zoon, die aan het bloedbad op het Nova-festival was ontsnapt in een auto, maar terugging om Omer Shem Tov, Maya Regev en Itay Regev te redden. Alle vier werden toen gegijzeld; de Regev-broers en -zussen werden in november 2023 vrijgelaten en Shem Tov werd op 22 februari 2025 vrijgelaten.
“Als mijn zoon in het vuur sprong om Joden te redden, hoe kan ik dan niet uit mijn stoel komen om degenen die gevangen zitten te helpen?” zei Danino. “Mijn zoon eist dat ik dat doe. Ik zat 330 dagen in die situatie. Ik weet wat ze voelen, 's ochtends en 's avonds, en elk moment. Ze hebben niets meer te geven.”
Danino zei dat het ook zijn taak is om de religieuze stem te vertegenwoordigen in de strijd voor de gijzelaars.
"Ik voel me er niet altijd goed bij, maar ik heb het gevoel dat ik de enige religieuze stem daar ben", zei hij, vooral in de Knesset, waar gijzelaarsfamilies en hun aanhangers elke maandag bijeenkomen.
Danino zei dat hij direct naar de Haredi-leiding kijkt, die hem vaak als een van hen ziet.
“Ik zeg tegen hen: ‘Blijf niet werkeloos toekijken’,” zei hij, de Thora citerend. “Er worden daar mensen vermoord, en wat, niets?” Meer dan vijfhonderd dagen, “en je hebt niet op tafel geslagen om het te laten stoppen?”
Danino zei dat hij de ins en outs van de Knesset begrijpt, aangezien hij tot 15 jaar geleden betrokken was bij de ultraorthodoxe Shas-partij, toen hij besloot dat hij niet langer met een gerust geweten in de politiek kon werken en tegelijkertijd een voorbeeld kon zijn voor zijn kinderen. Shas had destijds te kampen met interne verdeeldheid en juridische problemen, waaronder beschuldigingen van het verkeerd toewijzen van fondsen en strafrechtelijke veroordelingen van de leiders.
Danino is inmiddels terug in het parlementsgebouw en zijn doel is om ervoor te zorgen dat de gijzelingsdeal wordt afgerond en alle gijzelaars weer thuiskomen.
“Het is krankzinnig,” zei hij. “Ze willen het normaal laten lijken dat er gijzelaars in Gaza zijn. Er zijn een paar goede mensen daar [in de Knesset], maar ik denk dat de meesten hun hart bij de ingang achterlaten.”
Danino is fel tegen het idee van voortdurende, langdurige gefaseerde vrijlatingen, waarbij 24 van de 59 gijzelaars nog steeds gevangen worden gehouden in Gaza en vermoedelijk nog leven. Hij wil dat iedereen nu weggaat.
“Fasen, maak je een grapje? Is er tijd voor fases? Heb je [de vrijgelaten gijzelaar Eli] Sharabi gezien?” zei Danino. “Ik heb hem gezien, ik heb hem in het echt gezien. Dat zou ik niemand toewensen. Dat is wat we 80 jaar geleden zagen in de Holocaust.”
Het verhaal achter het verhaal
De familie Danino woont in Ramot, een overwegend orthodoxe enclave in het noorden van Jeruzalem. Sinds zijn scheiding woont Danino in een eenvoudig appartement waarvan de muren vol staan met Judaica en foto's van zijn vijf kinderen, waaronder een van Ori, tijdens zijn bar mitswa, met Rabbi Ovadia Yosef, de overleden langdurige spirituele leider van Shas.
Danino's twee jongste kinderen, Aharon, 16, en Hodaya, bijna 12, verdelen hun tijd tussen de huizen van hun ouders. Hodaya, de jongste en enige dochter, heeft nu een hond, die ze het afgelopen jaar kreeg toen ze te maken had met Ori's gevangenschap en moord.
Danino probeert het allemaal maar te accepteren, vooral wanneer zijn drie oudste zonen andere beslissingen nemen over hun eigen religieuze praktijken.
Ori Danino. Foto familie
Ori was niet erg gelovig, maar dat stoorde zijn vader niet.
“Ik ben niet de advocaat van God,” zei Danino. “Al mijn kinderen zijn mijn kinderen, ongeacht welke beslissingen ze nemen, en ieder doet wat goed voor hen is.”
Het verbaasde hem niet dat Ori zich bij het leger wilde aansluiten. Dat had hij ook gedaan, ondanks het feit dat hij opgroeide in een ultraorthodox gezin, waar militaire dienst een echte uitzondering is.
“Ori wilde in het leger, hij zag niets anders. Hij zei dat dat zijn carrière was, zijn manier om het Joodse volk te dienen.”
Ori, de oudste, sprak vaak namens zijn broers en zussen, zei Danino. "Ik bemoeide me er niet mee, ik tekende alleen de cheques," zei hij.
“Ori begreep waar ze vandaan kwamen. Ik heb geen Instagram, Facebook, TikTok; hij kon met ze praten op hun niveau.”
Het was een van Ori's soldaten die hem had uitgenodigd voor het Nova-festival, dat op Sjabbat werd gehouden. Ori had dit niet aan Danino verteld toen ze elkaar de dag ervoor aan de telefoon hadden gesproken.
Danino was niet verrast toen hij erachter kwam dat zijn zoon opnieuw betrokken was bij het gruwelijke bloedbad dat Hamas-terroristen op 7 oktober aanrichtten. Hij deed dit om drie andere feestgangers te redden die hij eerder tijdens het feest had ontmoet.
"Zijn instinct was om andere mensen te helpen," zei Danino. "Ik zei altijd tegen hem: 'Wat, rust de hele wereld op jouw schouders? Het hele leger? Ben jij de enige in het leger?' Hij zei: 'Papa, ik heb kracht en kunde en als ze zich tot mij wenden, betekent dat dat ze er een missen, en ik kan ze vervangen. Dat is wat ik doe.'"
“Hij is een persoon die zichzelf gaf,” zei Danino. “Hij zag de ander voordat hij zichzelf zag. Hij vertelde me dat hij wist hoe hij voor zichzelf moest zorgen.”
Een paar jaar geleden vertelde Ori zijn vader dat het een eer zou zijn om voor de staat Israël te sterven.
"Hij zei tegen me: 'Als je naar je werk gaat, ga je naar een kantoor, en in het leger ga je naar de oorlog. Ik ga niet op kantoor zitten, ik sta aan het front'", herinnert Danino zich. "Ik weet zeker dat hij van bovenaf lacht. Ik hoop alleen dat ik doe wat hij wil."
Wat de toekomst ons kan brengen
Een van Danino's projecten is het werken met Haredi-tieners (en hun ouders) die niet de hele dag Thora willen studeren. Hij helpt hen bij het vinden van een richting, onder andere met de mogelijkheid om in het leger te dienen, een omstreden kwestie in de Haredi-gemeenschap.
Danino denkt na over de beslissingen die Ori nam toen hij tiener was, toen hij naar een Haredi-middelbare school ging waar veel van zijn klasgenoten ook in het leger terechtkwamen, meestal in gevechtseenheden.
"Als Ori het kon, kunnen zij het ook," zei Danino. "Ori was niet Samson. Hij had de spirit en wij gaven hem onze steun; hij wist dat zijn familie altijd achter hem stond."
Tegenwoordig bidt Danino elke ochtend dat Ori hem de richting wijst die hij wil dat zijn vader doet.
“Ik zat in de hoek en wilde daar blijven,” zei Danino. “Mijn zoon brengt me op de een of andere manier naar een plek zoals hij dat in het leven deed, om me de ander te laten zien.”
Hij vergeleek dit met de vriendschap die Ori en Goldberg-Polin tijdens hun gevangenschap hadden opgebouwd, weet hij nu.
“Kijk ze eens,” zei hij. “[Supporters van rivaliserende voetbalteams] Beitar en Hapoel, Israëlisch en Amerikaans. Eliya vertelde me dat hij Hersh geen moment verliet. Eliya zag het. Mijn zoon heeft gevochten en ik zal zijn pad voortzetten.”
Danino is dankbaar voor zijn geloof en dat hij 49 jaar aan religieuze beoefening heeft gehad, die hem door de maanden van Ori's gevangenschap en de daaropvolgende rouwperiode hebben geholpen.
"Als ik jonger was geweest, weet ik niet zeker of ik dit had kunnen accepteren," zei Danino. "Die eerste 11 maanden dat hij een gijzelaar was, was het het moeilijkste wat je je kunt voorstellen, als een kanker in het lichaam waarvoor een behandeling bestaat die je niet kunt krijgen."
De wetenschap dat Ori is gedood en niet meer uit gevangenschap kan terugkeren, heeft een domino-effect, zei Danino. Ten eerste heeft het hem de vrijheid gegeven om zich uit te spreken en moeilijke dingen te zeggen tegen de premier.
Danino zegt dat hij kracht put uit zijn vrienden en uit de groep ouders van gijzelaars, wier kinderen soldaat waren toen ze gevangen werden genomen. Het is een groep die de diverse Israëlische samenleving vertegenwoordigt, met Bedoeïenen, Haredi, ultraorthodoxe, seculiere, liberale en rechtse Israëliërs. De groep komt elke paar weken bijeen om te eten.
“Dit zijn mijn mensen,” zei hij. “Ik zal de rest van mijn leven bij hen blijven.”
Hij zei dat hij aan de steungroep denkt en dat hij wil dat het Israëlische publiek begrijpt dat eenheid het enige is dat telt.
"We zijn het over 90% van de kwesties eens. Wat er nog te bespreken valt, daar kunnen we over praten," zei Danino.
Danino werd onlangs ook verliefd op een vrouw die hem een ets stuurde die ze van Ori's gezicht had gemaakt. De schets hangt nu aan de muur van zijn appartement en hun relatie is een onverwachte zegen tijdens de donkere maanden van rouw om zijn zoon.
Niets zal ooit nog hetzelfde zijn, zei Danino.
"Nu mijn zoon weg is, wil ik niet dat mijn leven doorgaat zoals het was. Ik wil dat mijn leven doorgaat, maar met het gevoel van de aanwezigheid van mijn zoon," zei hij. "Ik wil niet in verdriet leven, maar er ontbreekt elke dag iets aan mij."
Comments