Henryk M. Broder. Foto via Wikipedia
Welke bestuurder komt er na een zesmiljoenvoudige moord nu op het denkbeeld van “Wiedergutmachung”? Te dwaas voor woorden, vindt de Duitse veteraan-journalist Henryk M. Broder (75). “Niet de dood is een meester uit Duitsland, maar het eufemisme.”
Broder, werkzaam bij het Duitse dagblad Die Welt, is gestopt met schrijven voor het Zwitserse tijdschrift Die Weltwoche. Hij vond het onverdraaglijk wat daar over de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne werd gepubliceerd. In artikelen over “Poetins oorlog” heetten de werkelijk verantwoordelijken steeds de VS, de NAVO en de EU.
Zeker, iedereen mag zijn eigen mening hebben, aldus Broder, maar hij voelt zich niet verplicht tot een verblijf in een onbehagelijke omgeving. “Ik zou ook niet aanschuiven in een café waar Hamas-lieden zitten.”
Zonder een blad voor de mond te nemen, stond Broder de Zwitserse kwaliteits krant Neue Zürcher Zeitung (NZZ, 12 juli 2022) te woord over het hedendaagse Duitsland. Met name zijn analyse van het hedendaags antisemitisme in zijn land is voor Israël Nieuws van belang. Datzelfde geldt evenzeer voor zijn persoonlijke ervaringen als nakomeling van overlevenden van de Holocaust. Bijzonder aangrijpend.
Om met dat eerste te beginnen: de Duitse maatstaf voor Jodenhaat is immer Auschwitz, stelt Broder. Dat antisemitisme veel eerder aanvangt, neemt men daarentegen niet ter kennis. “De Duitsers kunnen niet inzien dat antisemitisme aan veranderingen onderhevig is, net zoals de mode. Nee, zij blijven uitgaan van de klassieke verschijningsvorm van antisemitisme die zich in pogroms uit. De meeste Duitsers, inclusief onze politici, hebben geen probleem met Iran, dat open en bloot verklaart Israël te willen vernietigen. Maar dat is dan geen antisemitisme, maar in het ergste geval massieve kritiek op Israël of antizionisme.”
In het interview met NZZ erkent Broder eerlijk dat hij het eigenlijk helemaal heeft gehad met het Duitse antisemitisme. Sinds 1986, naar eigen woorden, heeft hij het onophoudelijk bestreden. Broder is klaar met zijn ‘therapie’. “Ik ben geen dr. Henryk Freud. Dat was ook niet mijn bedoeling. Maar ergens diep in mijn binnenste had ik toch gedacht mijn deel bij te dragen aan opheldering. Nu voel ik een toenemend onbehagen. Er bestaat een grote interesse om Joden slecht te maken.”
Over de moeizame verhouding met zijn ouders is Broder eveneens bijzonder openhartig: “De afgrond tussen mij en mijn ouders was gigantisch. Ik koester een zekere wrok tegen mijn ouders. Zij hebben mij immers uit Polen naar Duitsland gebracht. Vervolgens vonden ze dat ik liever afstand zou houden tot de Duitse samenleving.” Henryk was 11 jaar toen het gezin Broder Kattowitz verliet.
Pas na de dood van zijn ouders werd het Henryk Broder duidelijk waarom hij geen Duitse vrienden mocht hebben en zich in het algemeen moest afsluiten van de maatschappij. “Ik geloof dat mijn ouders zo kapot waren, zo ontmenselijkt, zo vernederd en innerlijk verwoest, dat alles wat ze wilden zijn nog slechts kon in de nabijheid van Duitsers. Bij daders die geen daders meer zijn. Mijn moeder leed aan paniekaanvallen bij medisch onderzoek door een arts van de overheid. Deze dokters waren allemaal heel vriendelijk. Moeder zag echter in elke witte jas een Mengele. Men kan de Joden uit het concentratiekamp halen, maar het concentratiekamp niet uit de Joden. Er was thuis heel veel strijd. Wij hebben elkaar niet goed begrepen, mijn ouders en ik.”
Dankzij de “Wiedergutmachung” konden Broders ouders een bescheiden materieel bestaan leiden. “Het werd weer goed met ons gemaakt”, luidt zijn snijdende commentaar. “Maar is het niet dwaas dat iemand op bestuursniveau na een moord op zes miljoen mensen, Joden, op het denkbeeld komt van “Wiedergutmachung”? Daarachter steekt het idee dat men terug kan keren tot de status quo of, eenvoudiger gezegd, dan men zijn onschuld kan herkrijgen. Niet de dood is een meester uit Duitsland, maar het eufemisme.”
Bas Belder, historicus
