Synagoge Zurich. Screenshot YouTube
“Israel should die” ofwel “Israël moet sterven”. Met deze weerzinwekkende leus worden Joodse leerlingen regelmatig uitgejouwd op een schoolplein in West-Zwitserland, meldt de Neue Zürcher Zeitung (NZZ). De moordaanslag van zaterdagavond in Zürich op een 50-jarige orthodoxe Jood houdt ’s lands pers in de ban.
De bloedige mes aanval van de 15-jarige heeft tot grote ontzetting geleid in Zwitserland. En tegelijkertijd ook grote vragen opgeworpen. Zo voeren de Tunesische wortels van de dader tot de risico’s die de Joodse gemeenschap momenteel loopt bij geradicaliseerde personen uit moslimlanden.
Daarvan is stellig sprake bij de 15-jarige dader. Op de plaats van het delict hoorden getuigen hem roepen: “Ik ben hier om Joden te doden.” In een opgedoken videoboodschap zwoer de knaap trouw aan de Islamitische Staat (IS) en kondigde meteen ook zijn misdaad plannen aan: “Hier ben ik nu, soldaat van het kalifaat, die de oproep van de Islamitische Staat aan zijn soldaten opvolgt om de Joden en christenen alsmede hun criminele bondgenoten aan te vallen.” Hij riep en passant andere moslims op eveneens Joden en christenen te doden. Met messen, kogels, auto’s, vrachtwagens.
Voor Mario Fehr, regeringsraad en veiligheidsautoriteit van Zürich, staat het lot van de dader met dubbele staatspas vast: hem moet het Zwitserse staatsburgerschap worden ontnomen na diens proces. “Voor terroristen is er geen plaats in Zwitserland”, oordeelt Fehr. Die duidelijke stellingname heeft inmiddels tot een nationaal debat geleid. Helder is in elk geval dat Zwitserland tegen zo’n dozijn personen met een dubbele nationaliteit processen heeft aangespannen met het oog op uitburgering vanwege betrokkenheid bij terroristische daden. In drie gevallen is inmiddels een rechterlijke vonnis uitgesproken. Complicerende factor bij de 15-jarige dader is natuurlijk zijn leeftijd. Hij valt dus onder het jeugdstrafrecht (resocialisering/herintegratie).
De moordaanslag van zaterdagavond in het centrum van Zürich is de ergste antisemitische daad van agressie sinds jaren, beklemtoont de algemeen secretaris van de Zwitserse Israëlitische Gemeente Bond (SIG), Jonathan Kreutner. Hij vertelt dat in de eerste vier weken na de pogrom van Hamas (7 oktober 2023) het SIG-meldpunt vier keer meer antisemitische voorvallen registreerde dan gewoonlijk. Ook het aantal fysieke aanvallen steeg. Echter, geen milieu onderscheidde zich daarbij, aldus Kreutner. Wat wel een feit is, zo vult hij aan, dat tegelijkertijd de onderscheiden culturen elkaar wederzijds versterken in hun haat. Hoe verschillend deze milieus ook zijn. “Antisemitisme wekt nieuw antisemitisme op.”
Zo kan het gebeuren dat de vreselijke moordpoging in hartje Zürich niet alleen ontzetting teweeg bracht, maar gelijktijdig nieuwe antisemitische aanvallen inleidde. Bij de SIG meldde zich bijvoorbeeld een man die de terreurdaad openlijk begroette. Hij zei een geschil te hebben met zijn Joodse verhuurder. Joden dragen zelf schuld… “In dit geval had de beller klip en klaar geen migratieachtergrond”, licht Kreutner toe. “Antisemitisme komt juist uit het midden van de samenleving.”
Op die fatale wisselwerking van vijandige denkbeelden over Joden maakt ook de Zürcher historicus Kijan Espahangzi opmerkzaam op zijn X-account. Wie Israël als “Joodse apartheidsstaat demoniseert, is heel direct medeverantwoordelijk voor geweld”, tweette hij. De historicus trekt daarmee een directe lijn van de Jodenhaat van anti-imperialistische linkse activisten naar de bloedige daad van Zürich.
De begrijpelijk voorzichtige stellingname van officiële Joodse zijde in Zwitserland over de bronnen van Jodenhaat in het land staat natuurlijk geen andere visies in de weg. Het is de journalistieke verdienste van de NZZ die ook aan het woord te laten. Voor zo’n visie tekent bijvoorbeeld Thomas Kessler, de vroegere portefeuillehouder voor migratie van Bazel. Hij schetst een verband tussen de aanslag in Zürich en een radicalisering en sterk toegenomen bereidheid tot geweldpleging onder jongeren. Sinds de overval van Hamas uiten zich antisemieten niet alleen steeds vaker en agressiever, maar dragen ook veelvuldiger messen bij zich. Een onderschat probleem, waarschuwt Kessler, vooral waar Jodenhaat in het gezin met de paplepel wordt ingegeven.
In Zwitserland is tot op heden weinig wetenschappelijk onderzoek verricht naar antisemitisme onder islamitische burgers, informeert NZZ. Een recente uitzondering vormt de studie van Dirk Baier (Hogeschool voor Toegepaste Wetenschappen in Zürich) uit 2021. Dit onderzoek toont een duidelijk onderscheid aan tussen jonge moslims en christelijke leeftijdgenoten qua antisemitische attitudes: rond 30 procent versus 9,3 procent.
Baier zei dezer dagen tegen het blad Tages-Anzeiger dat nieuwe, actuele gegevens over het thema dringend noodzakelijk zijn. Saillant daarbij is zijn opmerking dat hij van scholen steeds weer hoort dat moslimleerlingen vijandig staan tegenover Israël en deels ook gewoon openlijk met geweld dreigen.
Veel omfloerster daartegen uit zich Peter Gautschi, hoogleraar voor geschiedenisdidactiek aan de Pedagogische Hogeschool in Luzern. Wekelijks melden zich leraren bij hem om raad vanwege Jodenhaat op school. Gautschi kan evenwel niet aangeven wat de achtergrond van het antisemitisme in het onderwijs is… Merkwaardig!
Dan spreekt een actueel rapport uit de Romandie, het westen van Zwitserland, zich aanzienlijk opener uit: antisemitisme is op scholen aldaar zeer verbreid. Op sommige scholen geldt het woord “Jood” als een belediging en circuleren uiterst populaire afbeeldingen van Hitler en het Derde Rijk in Whatsapp-groepen. Op een schoolplein worden Joodse leerlingen regelmatig uitgejouwd met de satanische leus: “Israel should die”, “Israël moet sterven”.
Wat er op zo’n school gebeurt, vraag je je vervolgens af. Met die Joodse kinderen in eerste instantie, welteverstaan. Om over hun ouders nog maar niet te spreken. Een oproep, zij het ook uit kindermonden, tot een nieuwe Holocaust.
Om toch met goed nieuws af te sluiten: het Joodse slachtoffer van de moordaanslag bevindt zich buiten levensgevaar, zijn zware verwondingen vergen intussen voor langere tijd intensieve verpleging.
Bas Belder, historicus
