Foto GPO
Staatssecretaris Tony Blinken herinnerde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu deze week publiekelijk aan de waarden van democratie – een weerspiegeling van hoe bezorgd de regering-Biden is over het plan van de nieuwe Israëlische regering om het rechtssysteem van het land te herzien.
Waarom het ertoe doet: Het komt zelden voor dat de VS een rol spelen bij de binnenlandse wetgeving van zo'n nauwe bondgenoot. Maar de openbare opmerkingen van Blinken – zij het diplomatiek en beleefd – waarin hij Netanyahu aanspoorde om een brede consensus te bereiken over het gerechtelijke revisieplan, benadrukt de groeiende bezorgdheid van Amerikaanse functionarissen over wat de wetgeving zou kunnen betekenen voor de Israëlische democratie. Snel bijpraten: de regering van Netanyahu – de meest rechtse in de geschiedenis van het land – presenteerde haar plan voor gerechtelijke herziening slechts enkele weken na haar aantreden.
Het plan omvat het aannemen van een wet die de regeringscoalitie in staat zou stellen uitspraken van het Hooggerechtshof te negeren met een gewone meerderheid van 61 stemmen in de 120 leden tellende Knesset. Dat zou het vermogen van het Hooggerechtshof om wetten te herzien en te schrappen aanzienlijk beperken.
Het probeert ook een einde te maken aan de mogelijkheid van het Hooggerechtshof om administratieve beslissingen van de regering in te trekken op grond van "redelijkheid", waardoor het gerechtelijk toezicht aanzienlijk wordt verminderd. En het voorziet erin de regering en de coalitie in het parlement absolute controle te geven over het benoemen van rechters.
Binnen Israël heeft het plan de politieke verdeeldheid verdiept, geleid tot massale protesten en de angst aangewakkerd dat het negatieve gevolgen zou kunnen hebben voor de Israëlische samenleving en de Palestijnen.
Wat ze zeggen: Amerikaanse functionarissen hadden de kwestie van het gerechtelijke revisieplan privé aan de orde gesteld bij de Israëlische leiders, maar het besluit van Blinken om dit te doen maakte publiekelijk duidelijk hoe de VS tegen de wetgeving aankijken en wekte tegelijkertijd de woede van sommige Israëlische wetgevers.
Terwijl hij naast Netanyahu stond tijdens hun gezamenlijke opmerkingen op de televisie op maandag, zei Blinken dat de twee functionarissen "eerlijk en respectvol spraken, zoals vrienden doen, wanneer we het eens zijn en wanneer we het niet eens zijn".
Maar toen gaf Blinken wat klonk als een burgerschapsles in democratie, inclusief een gedetailleerde beschrijving van de "gedeelde waarden" die al 75 jaar de basis vormen van de relatie tussen de VS en Israël.
"Dat omvat onze steun voor fundamentele democratische principes en instellingen, waaronder respect voor mensenrechten, de gelijke rechtsbedeling voor iedereen, de gelijke rechten van minderheidsgroepen, de rechtsstaat, vrije pers, een robuust maatschappelijk middenveld," zei Blinken.
Blinken voegde eraan toe dat een van de "unieke sterke punten" van de democratieën van de twee landen de "erkenning is dat het opbouwen van consensus voor nieuwe voorstellen de meest effectieve manier is om ervoor te zorgen dat ze worden omarmd en blijvend."
De boodschap, hoewel subtiel, leek erop te wijzen dat de regering-Biden gelooft dat de Israëlische democratie door het plan in gevaar kan komen.
Achter de schermen: Blinken bracht de kwestie ook ter sprake tijdens zijn privé-ontmoeting met Netanyahu, volgens bronnen in de VS en Israël die over de ontmoeting waren ingelicht.
Hij ging niet in op de details van het voorgestelde gerechtelijk plan, maar hij sprak in grote lijnen over de noodzaak om de democratie te versterken, niet te verzwakken, aldus de bronnen.
Netanyahu zei van zijn kant tijdens de gezamenlijke verklaring van maandag op televisie dat de twee landen "gemeenschappelijke waarden delen" en dat ze "twee sterke democratieën" zullen blijven.
Netanyahu en zijn assistenten gaven geen specifiek commentaar op de opmerkingen van Blinken, maar verschillende leden van de coalitie van de premier bekritiseerden de. De retoriek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken.
Minister Orit Strock van de extreemrechtse partij Religieus Zionisme zei dat de verklaringen van Blinken een "onwettige poging waren om zich te mengen in de interne aangelegenheden van Israël".
Wetgever Ariel Kelner van Netanyahu's Likud-partij zei dat Israël zijn interne aangelegenheden zal afhandelen zoals het goeddunkt. "Ik stel voor dat Blinken de zaken in zijn eigen land regelt", zei Kelner.
Gevraagd naar de kritiek tijdens een persconferentie op dinsdag , herhaalde Blinken zijn opmerkingen over democratie, maar benadrukte dat het aan het Israëlische volk was om de kwestie "uit te werken".
“Waar ik gisteren over sprak … weerspiegelt de gedeelde waarden die de VS en Israël al meer dan 75 jaar hebben en vasthouden, en het is niets meer en niets minder dan dat”, zei hij.
Netanyahu beweerde in een interview uitgezonden op CNN laat op dinsdag dat het gerechtelijk plan, dat hij omschrijft als hervormingen, "Israël in overeenstemming zal brengen met de meeste democratieën van de wereld" en zal corrigeren wat volgens hem een onevenwichtige machtsverhouding is tussen de regering en rechterlijke macht.
Flashback: Blinkens opmerkingen terwijl hij naast de Israëlische premier stond, doen denken aan een soortgelijke gebeurtenis in mei 2011, toen Netanyahu de toenmalige president Obama voor de camera's in het Oval Office een lezing gaf over de geschiedenis van het Israëlisch-Palestijnse conflict aan het eind van hun ontmoeting. Het grote plaatje: Amerikaanse functionarissen die met Axios spraken, benadrukten dat het plan voor gerechtelijke herziening de bilaterale relatie op geen enkele praktische manier heeft beïnvloed.
Israëlische functionarissen waren het daarmee eens, maar vertelden Axios dat de zorgen over het plan zowel in de regering-Biden als in het Congres, voornamelijk onder Democraten, een wolk zijn geworden over de relatie.
Wat te bekijken: ondanks de zorgen van veel Israëli's en de VS, hebben Netanyahu en zijn coalitie niet aangegeven dat ze van het plan zullen afzien.
Het voorstel wordt nog dagelijks besproken in de wet- en justitiecommissie van de Knesset. Er is geen datum voor een stemming in een eerste hoorzitting.
Protesten tegen het plan, die al vier zaterdagen achter elkaar hebben plaatsgevonden, zullen naar verwachting ook doorgaan.
