Haaienseizoen in Hadera: vriendelijke reuzen, geen Hollywood-monsters

Haaien voor de kust van Hadera. Foto: Elad Gershgorn / Ynet

In Jaws van Steven Spielberg werd de bedreiging gevormd door een gigantische witte haai: een roofdier dat tussen de halve en een hele ton woog, ruim vijf meter lang kon worden, gekartelde tanden had en agressief op jacht was langs de stranden van New England, aldus Ynet.

In Hadera's lokale versie zijn de zandbankhaaien en de schemerhaaien de sterren. Het zijn haaien, maar kleiner, minder agressief en tevreden met het eten van voornamelijk kleine vissen. Deskundigen beschrijven deze twee soorten als relatief vriendelijk; als ze niet worden uitgelokt, vormen ze weinig gevaar voor de mens.

In tegenstelling tot hun filmische tegenhangers terroriseren de zandbank- en schemerhaaien zwemmers niet met hun kaken. Sinds de eerste haaien werden gespot bij de monding van de Hadera-stroom in 2001, een gebied dat verwarmd werd door water afkomstig van een nabijgelegen elektriciteitscentrale, zijn er geen incidenten met mensen en haaien geregistreerd. En dat is niet voor niets: het internet staat vol met video's waarop mensen haaien bij hun staart uit het water trekken, proberen erop te rijden, erop vallen of ze dode vissen voeren.

Haaien voor de kust van Hadera. Foto Ynet

Hoewel deze haaien niet bekend staan ​​om hun agressie, hebben zelfs zij hun grenzen. De lokale versie van Jaws bevat geen horrorfilmmuziek of Hollywood-scripts. Een figuur is niet ver van de kust in het water te zien, terwijl iemand die filmt de scène vertelt: "Wauw, wauw, hij is bij de haai, hij vecht ertegen! Ze eten hem op!" Een andere omstander merkt op: "Hij heeft de man opgegeten", terwijl een derde concludeert: "Je kunt de man niet eens meer zien."

Toen we aankwamen bij het strand van Hadera, waar dinsdag een man door een haai was aangevallen , waren zoekteams nog bezig met het zoeken naar de vermiste duiker. De man, die gefilmd werd terwijl hij werd aangevallen, verdronk kort daarna en dinsdagmiddag – bijna 24 uur later – werden de stoffelijke resten gevonden tussen de rotsen bij de energiecentrale en voor onderzoek naar het National Center of Forensic Medicine gestuurd.

Woensdagmiddag bevestigde de politie dat de stoffelijke resten toebehoorden aan Barak Tzach , een vader van vier kinderen uit Petah Tikva. Zijn vrouw Sarit maakte zijn dood bekend op Facebook en schreef dat hij het water in was gegaan om te duiken en haaien te documenteren, "niet om ze te voeren of met ze te spelen."

De seizoensgebonden haaienpopulatie bij Hadera is bekend. Dit kustgebied, dat onder de jurisdictie van de stad Hadera valt, is officieel gesloten voor zwemmers. Om de paar tientallen meters staan ​​waarschuwingsborden die waarschuwen tegen het betreden van het water. Stadsinspecteurs patrouilleren regelmatig om zwemmers te verwijderen, en rangers van de Israel Nature and Parks Authority (INPA) organiseren educatieve activiteiten om veilig gedrag in de buurt van de haaien te bevorderen. Toch laten online video's een andere realiteit zien: hoeveel waarschuwingen er ook worden afgegeven, er zijn altijd mensen die het water in waden en de risico's negeren.

Sommigen proberen zelfs de haaien te berijden, te voeren, te slaan of te aaien. Ze doen deze waarschuwingen af ​​alsof ze zijn verzonnen door een sinistere 'deep state' van bureaucraten die het gebied controleren.

Het is belangrijk om te benadrukken dat Tzach zich niet onverantwoordelijk gedroeg. Net als vele anderen kwam hij gewoon om te duiken. Er zijn duidelijke regels voor de omgang met Hadera-haaien, en wanneer ze worden nageleefd, zorgen ze voor veiligheid. Dit is geen geheim strand; het is welbekend bij visliefhebbers.

Op de plek troffen we Morris Elimelech uit Afula en Shlomi Turgeman uit Migdal HaEmek aan, zittend op stoelen, kijkend naar de belletjes die aan hun hengels hingen – een ruk aan de lijn doet de belletjes rinkelen. "Je typt gewoon 'Fishermen's Beach' in Waze," zei Elimelech, "en je wordt rechtstreeks naar Olga-Hadera Fishermen's Beach geleid. Elke visser kent deze plek. Wacht, we hebben beet!"

Opmerkelijk genoeg bleven de vissers onverschrokken doorgaan, zelfs terwijl politieboten en brandweerjetski's het water afspeurden naar de stoffelijke resten van Tzach. De aanwezigheid van haaien in het water leek niemand te deren. Tijdens een persverklaring van politiewoordvoerder Aryeh Doron, die aankondigde dat agenten nieuwsgierige omstanders en vissers van het strand hadden verwijderd, waren er nog steeds mensen te zien die achter hem rondliepen.

De volgende dag ging het vissen verder. Dudi Shani, een natuurkundeleraar uit Ramat Gan, had net een grote hardloper gevangen. "Ik heb hier al twee keer eerder haaien aan de haak geslagen," zei hij. "Plotseling wordt er zo hard aan je hengel getrokken dat het voelt alsof je een vliegdekschip aan de haak hebt geslagen."

"De haaien scheuren de lijn en bevrijden zichzelf. Maar er is nooit een probleem geweest. Duikers komen hier constant om haaien te zien, en de haaien vallen hen niet lastig. Niet elke haai is de haai uit Jaws."

In juni 2021 publiceerde de Society for the Protection of Nature in Israel (SPNI) een document getiteld "Reguleren van menselijke activiteit in het haaienverzamelgebied bij de warmwateruitlaat van Hadera voor natuurbehoud en openbare veiligheid". Het document schetste het unieke fenomeen van haaienpopulaties nabij de kustcentrale en stelde voor om het gebied zorgvuldiger te beheren. Aanbevelingen omvatten een seizoensgebonden verbod op visserij – zowel vanaf land als vanaf zee – in de haaienzone, beperkingen voor gemotoriseerde vaartuigen en het instellen van een veilige uitkijkplek waar haaien en mensen op veilige afstand van elkaar kunnen samenleven.

Dr. Ateret Shabtai, een mediterraan marien ecoloog bij SPNI en een van de auteurs van het document, zei dat de chaos ongeveer vier jaar eerder begon. "Steeds meer mensen hoorden dat er haaien in Hadera waren en kwamen ze kijken," zei ze. "Mensen maakten filmpjes en plaatsten die online, wat het fenomeen alleen maar aanwakkerde. Milieuorganisaties lanceerden een project genaamd 'Sharks in the Current' om bezoekers te informeren. Ze deelden flyers uit en gaven lezingen over hoe je haaien het beste kunt observeren: van een afstandje kijken, niet voeren, niet aanraken, niet plagen. Maar al snel werd duidelijk dat het niet werkte."

In plaats daarvan, zei Shabtai, werd het gedrag roekeloos. "Meer mensen waadden het water in om haaien te vangen en er selfies mee te maken, dingen die je niet zou geloven," zei ze. "Motorboten begonnen te verschijnen, ook al zijn ze verboden binnen een straal van 300 meter van de kust. Ook de visserij werd een gevaar, want er werden haaien gespot die met haken in hun bek zwommen."

SPNI stelde een juridische oplossing voor: het gebied, kleiner dan een vierkante kilometer, tot "beschermde natuurwaarde" verklaren tijdens het haaienseizoen van oktober tot mei. "Dit zou de autoriteiten in staat stellen regels op te stellen en te handhaven om zowel mensen als haaien te beschermen", aldus Shabtai. "Maar daarvoor is overheidsingrijpen vereist."

"De minister van Milieubescherming heeft de bevoegdheid om het gebied tijdens het haaienseizoen tot beschermd gebied te verklaren, waardoor handhaving mogelijk wordt."

Tijdens de Pesach-vakantie verergerde de situatie. Er circuleerden video's waarop te zien was hoe een jonge vrouw van een paddleboard viel en met haar peddel een haai raakte, en hoe kinderen in de buurt van haaien zwommen terwijl een vader riep: "Niet bewegen!" Een meisje riep terug, half opgewonden, half bang: "Hij heeft me aangeraakt, papa, hij heeft me aangeraakt!" De vader herhaalde: "Niet bewegen! Niet bewegen!"

Yigal Ben-Ari, hoofd van de marine-eenheid van het INPA, zei dat er afgelopen zaterdag een ranger naar het strand was gestuurd om uit te leggen hoe je je moet gedragen in de buurt van haaien. "We zagen de video's online en kwamen meteen", zei hij. "Het is onze taak om de haaien te beschermen, die wettelijk zijn aangewezen als beschermd natuurgebied. Elk jaar rond november, wanneer de haaien zich verzamelen, geven we publieke waarschuwingen: zwem niet in de buurt van haaien. Raak ze niet aan en val ze niet lastig."

Een video van de INPA toont een ranger die tot aan zijn enkels in het water staat, omringd door minstens twintig zwemmers – voornamelijk jongeren – en probeert selfies te maken met de haaien. "Stoor ze alsjeblieft niet," smeekte de ranger. "Raak ze niet aan, voer ze niet. Iedereen die dat toch doet, zal de gevolgen ondervinden." Zijn waarschuwingen werden grotendeels genegeerd.

Ben-Ari klonk gefrustreerd: "Dit is geen natuurreservaat en we hebben hier geen handhavingsbevoegdheid. We kunnen alleen maar uitleggen."

Dr. Ziv Zemach-Shamir, onderzoeker bij het Morris Kahn Marine Research Station van de Universiteit van Haifa. Het station, gevestigd in kibboets Sdot Yam, voert ecologisch onderzoek uit, met name langs de Israëlische kustlijn en in het oostelijke Middellandse Zeegebied.

Zemach-Shamir is gespecialiseerd in haaien. "We proberen de verspreiding van de haaien die hier aankomen te begrijpen," legde hij uit. "We rusten ze uit met akoestische en satellietzenders om hun bewegingen te volgen, genetische tests uit te voeren, zwangerschappen te monitoren, bloedmonsters te nemen en echo's te maken. Dit betekent dat we er behoorlijk vaak duiken. We zijn nog nooit aangevallen of problemen gehad."

Dr. Ziv Zemach-Shamir. Foto Ynet

Volgens hem komen de haaien meestal rond november aan en vertrekken ze in mei, wanneer de watertemperatuur boven de 23 graden Celsius (73 graden Fahrenheit) uitkomt. De meeste gespot zandbankhaaien zijn mannetjes, terwijl de schemerhaaien voornamelijk drachtige vrouwtjes zijn. "We weten nog niet precies waar hun bevruchting plaatsvindt, maar we schatten dat dit in de buurt van Turkije gebeurt," zei hij.

Zemach-Shamir wordt vaak opgeroepen naar televisiestudio's wanneer er ergens ter wereld een haaienaanval plaatsvindt. De laatste keer was in juni 2023, toen een tijgerhaai een Russische toerist doodde voor de kust van Hurghada in Egypte . De aanval vond plaats voor de ogen van strandgangers terwijl de toerist in de buurt zwom. Gevraagd of Israëliërs bang moeten zijn voor de haaien bij Hadera, antwoordde Zemach-Shamir stellig dat er geen vergelijking mogelijk is.

"Er is echt geen vergelijking mogelijk," herhaalde hij deze week. "We hebben hier geen grote witte haaien of tijgerhaaien. De zandbank en de schemerhaai zijn niet agressief tegenover mensen. Zandbanken zijn schuw en wijken van mensen af. Ook van schemerhaaien is niet bekend dat ze agressief zijn. Tijdens al onze duiken hebben we nooit enig teken van vijandigheid gevoeld."

Hij waarschuwde echter dat er met tientallen – soms honderden – mensen die zich tijdens weekenden en feestdagen in het water verzamelen en zich vaak roekeloos gedragen, incidenten kunnen gebeuren. "Het zijn wilde dieren", benadrukte hij. "Een wild dier in nood kan aanvallen of bijten. Helaas hebben we gezien dat aanvallen door haaien tragische gevolgen kunnen hebben. Toch zijn agressieve haaien zeldzaam, minder dan 10 procent van de meer dan 530 bekende haaiensoorten wordt als gevaarlijk voor de mens beschouwd."