De inscriptie "Jerubbaal" op een aardewerkscherf uit de tijd van de Rechters. Foto Dafna Gazit / IAA
Voor de eerste keer is er een inscriptie uit de tijd van de Bijbelse Rechters gevonden die betrekking heeft op het Boek van Rechters. De zeldzame inscriptie draagt de naam 'Jerubbaal' in alfabetisch schrift en dateert van rond 1100 v.Chr. Het was met inkt geschreven op een aardewerken pot en werd gevonden in een opslagput die in de grond was gegraven en bekleed met stenen werd gevonden tijdens opgravingen in Khirbat er-Ra'i, in de buurt van Kiryat Gat.
Het vat was vrij klein, met een inhoud van ongeveer een liter. De archeologen speculeren daarom dat het een kostbare vloeistof bevatte, zoals een parfum of een medisch brouwsel, en dat het misschien toebehoorde aan een man genaamd Jerubbaal, waardoor het de pot van Jerubbaal werd.
Plaats van de opgraving in Khirbat er-Ra'i. Foto Emil Aladjem / IAA
De opgravingen worden uitgevoerd in opdracht van het Instituut voor Archeologie van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, de Israel Antiquities Authority en Macquarie University in Sydney, Australië, onder leiding van Prof. Yossef Garfinkel, Sa'ar Ganor, Dr. Kyle Keimer en Dr. Gil Davies. Het programma wordt gefinancierd door Joseph B. Silver en de Nathan and Lily Silver Foundation, de Roth Families Sydney, Aron Levy en het Roger en Susan Hartog Centre for Archaeology van het Institute of Archaeology van de Hebreeuwse Universiteit.
De inscriptie is ontcijferd door epigrafisch expert Christopher Rolston van de George Washington University, Washington DC. Het toont duidelijk de letters yod (gebroken aan de bovenkant), resh, bet, ayin, lamed, en overblijfselen van andere letters geven aan dat de oorspronkelijke inscriptie langer was.
Tekening van de scherf met de oude letters yod, resh, bet, ayin en lamed Credit: Dafna Gazit / IAA
De naam is geschreven in een oud alfabetisch schrift, dat is afgeleid van het vroegst bekende alfabetische schrift (in tegenstelling tot spijkerschrift of hiërogliefen), dat blijkbaar was uitgevonden door Kanaänitische kooplieden of slaven die ongeveer 4.000 jaar geleden in of met het oude Egypte werkten, tijdens de Midden bronstijd. De theorie is dat ze fonetische letters hebben uitgevonden omdat het leren schrijven in hiërogliefen op volwassen leeftijd te zwaar was.
Er zijn maar weinig inscripties uit zulke verre uithoeken van de geschiedenis gevonden, maar er zijn er een handvol uit de late bronstijd - meestal uit de stad Lachish, op slechts 4 kilometer (2,5 mijl) van Khirbat el Ra'i.
De pot wordt opgegraven. Foto Saar Ganor / IAA
Er moet aan worden toegevoegd dat inscripties uit de periode van de rechters, 3.100 jaar geleden, uiterst zeldzaam zijn. Dit is de eerste keer, zeggen de archeologen, dat de naam Jerubbaal in een archeologische context is gevonden.
Hoewel het onduidelijk is wie Jerubbaal was, hij had iedereen kunnen zijn, vermoeden de archeologen op basis van timing en locatie dat hij niemand minder kan zijn dan de bijbelse figuur Gideon (ook bekend als Jerubbaal), zoon van Joas de Abiëzriet, wiens activiteiten uitvoerig worden beschreven in het boek Rechteren.
Gideon wordt voor het eerst genoemd omdat hij afgoderij bestrijdt door het altaar voor Baäl te breken en de Asherah-paal om te hakken. In Bijbelse traditie wordt hij dan herinnerd als triomfantelijk over de Midianieten, die vroeger de Jordaan overstaken om landbouwgewassen te plunderen. Volgens de Bijbel organiseerde Gideon een klein leger van 300 soldaten en viel hij 's nachts de Midianieten aan in de buurt van Ma'ayan Harod.
De gevonden scherf. Foto Dafna Gazit /IAA
Het Bijbelse verhaal (Rechters 6) vertelt over een engel die zich bij Gideon voegt onder een terebinth-boom die eigendom was van zijn vader, Joas. Gideon dringt er bij de engel op aan dat de Heer het volk van Israël in de steek heeft gelaten en hen overlaat aan de heerschappij van Midianieten. De engel legt uit dat de Heer wil dat Gideon Israël redt van de Midianieten. De man maakte bezwaar dat hij de minst belangrijke persoon in zijn familie was, die tot de minst belangrijke clan behoorde, Manasse, maar hij kreeg de verzekering dat de Heer met hem zou zijn 'en gij zult de Midianieten als één man slaan'.
Gideon brengt een offer van vlees en brood aan de Heer, die het aanneemt. En die nacht zegt de Heer tegen hem: "Neem de jonge stier van uw vader, ja de tweede stier van zeven jaar oud, en gooi het altaar van Baäl dat uw vader heeft om, en hak het bos dat ernaast ligt om" door sommigen vertaald als "Asherah" - beeldje, houten afbeelding, Asherah-paal en meer).
Dat deed hij door de stier als offerande te verbranden met behulp van het hout van het beeldje. De woedende stedelingen eisten Gideons hoofd, maar Joas stelde voor om Baal over te laten om zichzelf te verdedigen - wat, zoals we weten, niet is gebeurd.
"Daarom werd hij op die dag Jerubbaal genoemd, zeggende: Laat Baäl tegen hem strijden, omdat hij zijn altaar heeft afgebroken" (Rechteren 6:32).
Archeologen met de opgegraven pot. Foto Dafna Gazit / IAA
Gezien de geografische afstand tussen de Sjefela en de Jizreël-vallei, kan deze inscriptie verwijzen naar een ander Jerubbaal en niet naar de Gideon van de Bijbelse traditie, hoewel de mogelijkheid niet kan worden uitgesloten dat de kruik toebehoorde aan de rechter Gideon. In ieder geval was de naam Jerubbaal in de tijd van de Bijbelse rechters klaarblijkelijk in gebruik.”
De Jerubbaal-inscriptie draagt ook bij aan ons begrip van de verspreiding van het alfabetische schrift in de overgang van de Kanaänitische periode naar de Israëlitische periode. Het alfabet werd ontwikkeld door de Kanaänieten onder Egyptische invloed rond 1800 vGT, tijdens de Midden-Bronstijd.
In de late bronstijd (1550-1150 v.Chr.) zijn in Israël slechts enkele van dergelijke inscripties bekend, de meeste uit Tel Lachish nabij het huidige Moshav Lachish. De Kanaänitische stad Lachis was waarschijnlijk het centrum waar de traditie van het schrijven van het alfabet werd gehandhaafd en bewaard. De Kanaänitische Lachis werd rond 1150 vGT verwoest en bleef verlaten voor ongeveer twee eeuwen. Tot nu toe was er grote onzekerheid over waar de traditie van het alfabetische schrift bewaard was gebleven na de val van Lachis.
Plek van opgravingen. Foto Emil Aladjem /IAA
De nieuw ontdekte inscriptie laat zien dat het schrift bewaard is gebleven in Khirbat er-Ra'i - ongeveer 4 km van Lachis en de grootste plaats in het gebied ten tijde van de Rechteren - tijdens de overgang van de Kanaänitische naar de Israëlitische en Judahitische culturen .
Aanvullende inscripties, uit de tijd van de monarchie (tiende eeuw vGT) zijn gevonden in de Shephelah, waaronder twee van Khirbat Qeiyafa en anderen van Tel es-Safi (Tel Tzafit) en Tel Bet Shemesh.
