Prachtige Shem Tov-bijbel uit de 14e eeuw is terug gekeerd naar Jeruzalem

De Shem Tov-bijbel uit de 1e eeuw. Nationale Bibliotheek van Israël

De Nationale Bibliotheek van Israël kondigt met trots aan dat de Sjem Tov-bijbel, een monumentaal werk van bijbelse, artistieke, masoretische en kabbalistische wetenschap, vanaf nu is te bezichtigen is in de bibliotheek.

De codex (manuscript in boekvorm), gemaakt in Spanje door rabbijn Sjem Tov ben Abraham Ibn Gaon, een groot geleerde op het gebied van de Joodse wet en mystiek, weerspiegelt de intellectuele en spirituele vitaliteit van het Sefardische Jodendom in die tijd. Dit rijkelijk geïllustreerde, grondig onderzochte en uitgebreid geannoteerde boek vormt een uniek kruispunt tussen kabbala, masora (de traditie van Bijbelse overlevering) en Joodse kunst.

Na de voltooiing in 1312 vertrok Ibn Gaon voor een tweejarige reis, vestigde zich in 1315 in het Land van Israël en zette zijn spirituele en wetenschappelijke activiteiten voort tot aan zijn dood rond 1330. De codex wisselde van eigenaar, maar bleef enkele eeuwen in het Midden-Oosten. In de 17e eeuw verhuisde het naar Noord-Afrika, waar het mystieke krachten kreeg toegeschreven, waaronder de mogelijkheid om het aan vrouwen tijdens de bevalling te geven voor een gemakkelijke bevalling.

Begin 20e eeuw kocht verzamelaar David Solomon Sassoon de Bijbel en liet hem opnieuw inbinden. In 1984 werd het verkocht aan de eigenaren van een prominente Europese judaicacollectie en in 1994 werd het gekocht door de Zwitserse verzamelaar Jaqui Safra. Drie decennia later, in 2024, werd het manuscript geveild bij Sotheby's. Het werd gekocht door Terri en Andrew Herenstein, die het in langdurige bruikleen hebben gegeven aan de Nationale Bibliotheek van Israël.

Sallai Meridor, voorzitter van de Nationale Bibliotheek van Israël, zei: "Het ontvangen van dit manuscript, vooral tijdens Sjawoeot, de dag waarop de overhandiging van de Thora wordt gevierd, is van grote betekenis. Na reizen van Spanje naar Jeruzalem, Bagdad, Tripoli, Londen en Genève, is de Sjem Tov-bijbel rond en is nu weer thuis, op de plek waar rabbijn Sjem Tov ben Abraham Ibn Gaon leefde en het voor ogen had: in het land Israël, en nu in Jeruzalem. We zijn de familie Herenstein dankbaar dat ze wat anders een droom was geweest, werkelijkheid hebben gemaakt."

De familie Herenstein verklaarde: "De Sjem Tov-bijbel is een uniek cultureel artefact, dat de geleerdheid, kalligrafische precisie en artistieke uitmuntendheid belichaamt die kenmerkend waren voor het beste van de middeleeuwse Joodse boekkunst. We zijn verheugd te horen dat de Sjem Tov-bijbel is opgenomen in de permanente tentoonstelling van de grootste schatten van de Bibliotheek, en evenzeer verheugd dat het manuscript volgens de hoogste standaard zal worden gedigitaliseerd, waardoor het wereldwijd beschikbaar wordt voor studie, onderzoek of om gewoon van zijn schoonheid te genieten."

Dr. Chaim Neria, conservator van de Haim en Hanna Solomon Judaica-collectie van de Nationale Bibliotheek van Israël, zei: "De Sjem Tov-bijbel – ook bekend als de Sefer HaYashar – vertegenwoordigt het hoogtepunt van Bijbelse en kabbalistische wetenschap in de middeleeuwen. De toevoeging aan de NLI-collectie biedt een ongeëvenaarde bron voor het bestuderen van de ontwikkeling van de Masora en Joodse tekstuele en artistieke tradities, met name die van Spanje."

Een belangrijk aspect van de codex is de naleving van de Sefer Tagei, een traditionele gids die de schrijfpraktijken beschrijft die nodig zijn voor het schrijven van heilige teksten. De bijbehorende aantekeningen verwijzen naar eerdere, inmiddels verloren gegane documenten, met name de Hilleli Codex uit 600 n.Chr. De Sjem Tov-bijbel stelt moderne geleerden in staat tradities te bestuderen die vrijwel geheel uit de historische archieven zijn verdwenen.

Naast zijn wetenschappelijke betekenis is de Sjem Tov-bijbel een artistiek meesterwerk, met ontwerpkenmerken zoals arcaden, gotische bogen, vogels en dieren, vergulde lijsten rond bijbelverzen, verluchte randmarkeringen en meer. Deze motieven waren geïnspireerd op de islamitische en christelijke beeldtaal van die tijd, aangepast aan de aloude joodse traditie van het verfraaien van rituele voorwerpen.

De Sjem Tov-bijbel werd op 8 mei 2025 tentoongesteld als onderdeel van de tentoonstelling "Een Schatkamer van Woorden" in de William Davidson Permanent Exhibition Gallery van de Nationale Bibliotheek van Israël.