De oorlogspropaganda van Hamas - een column van Sander Sassen

Screenshot uit een Hamas propagandavideo.

Propaganda, maar vooral oorlogspropaganda, is letterlijk zo oud als de weg naar Rome. Keizer Augustus van het Romeinse Rijk maakte al dankbaar gebruik van propaganda in 20 v.Chr.

Door de eeuwen heen is oorlogspropaganda een vitaal instrument gebleken om de moraal op het thuisfront hoog te houden, maar ook om te kunnen sturen in de publieke perceptie van een conflict. Recentere voorbeelden zijn uiteraard de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland in de jaren ‘30. De Duitsers waren zo overtuigd van het belang van propaganda dat ze er zelfs een heel ministerie voor oprichten, onder leiding van propaganda minister Joseph Goebbels.

Begin jaren ‘00 werd oorlogspropaganda door de Amerikaanse en Britse regering gebruikt om internationaal angst te zaaien voor de ontwikkeling van WMD’s, Weapons of Mass Destruction, door het regime van Saddam Hoessein in Irak. Uiteindelijk resulteerde dit in toestemming van de VN Veiligheidsraad voor een invasie in Irak, met als resultaat een 2e Golfoorlog. Na lange jaren van bloedige strijd trokken de laatste troepen zich in 2011 terug uit Irak, het land gebroken en verscheurd achterlatend, terwijl de beruchte WMD’s nooit zijn gevonden. Achteraf is vast komen te staan dat er nooit concreet bewijs was voor WMD’s, alleen een sterk vermoeden, de rest was oorlogspropaganda.

Vandaag de dag zien we de andere kant van oorlogspropaganda, niet om een conflict uit te lokken, maar om de voortgang ervan af te schilderen vanuit een zorgvuldig vormgegeven perspectief. Ik doel dan uiteraard op het conflict in de Gazastrook. Hamas, maar ook de Palestijnen, zijn ware meesters in het vakkundig in vorm kneden van de publieke opinie en weten zo effectief te sturen in het internationale debat. Ze maken hierbij veelvuldig gebruik van onze eigen perceptie die direct ingrijpt op onze emoties door vooral beelden te laten zien die afschuw en empathie opwekken. Beelden van een Palestijnse vader met in zijn armen een overleden baby of kind, bebloed, soms met afgerukte ledematen, zetten iedere discussie natuurlijk meteen op scherp.

Maar ook beelden van Palestijnse families, haastig op zoek naar een veilig heenkomen tussen de volledig aan puin gebombardeerde gebouwen in Gaza terwijl de opstijgende stofwolken van explosies op de achtergrond zichtbaar zijn. Dit soort beelden grijpen aan en zetten daarnaast vaak automatisch aan tot handelen. De eerste aanzet daarvoor is om de veroorzakers van al dit leed hierop aan te spreken, dit geweld, deze ontmenselijking, moet stoppen. Daarnaast motiveert dit ook gelijk tot het kiezen van een kant. Immers de veroorzaker van al dit leed moet wel de agressor zijn in dit conflict en moet gestopt worden. Dat veel mensen exact zo reageren, vaak zonder erover na te denken, bewijst nogmaals hoe effectief deze propaganda van Hamas feitelijk is, zelfs hulporganisaties en NGO’s scharen zich, deels door deze propaganda, achter de Palestijnen.

Daarmee wil ik het leed veroorzaakt door het conflict in Gaza niet bagatelliseren, integendeel, maar we moeten ons wel wapenen tegen dit soort oorlogspropaganda. Zeker als deze propaganda deel is van het Palestijnse offensief en Hamas letterlijk en figuurlijk op deze manier ook strijd voert in de (sociale) media. Op TikTok, Instagram, X/Twitter, Facebook en Telegram wordt je overladen met beelden uit Gaza, vaak met een narratief erbij dat onmogelijk te controleren valt. Sommige beelden zijn niet eens van het huidige conflict, maar bijvoorbeeld uit de oorlog in Syrië. Zijn door AI gegenereerd of simpelweg van A tot Z in scène gezet. Vooral jonge mensen, ruim 50% van de TikTok gebruikers is jonger dan 20, zijn hier gevoelig voor. Hierdoor wordt een publiek van tientallen tot honderden miljoenen bereikt en daarmee is de publieke opinie al snel op de hand van de Palestijnen.

Het is daarom belangrijk dat we ons dit terdege bewust zijn en onszelf hier ook tegen wapenen. Mijn column over genocide sluit hier bijvoorbeeld naadloos op aan. De term ‘genocide’ is inmiddels zo ontzettend vaak gebruikt om de situatie in Gaza te duiden, vooral op sociale media, dat veel mensen dit voor waar aannemen, zonder verder nog kritische vragen te stellen. Dit toont feilloos de effectiviteit van dit soort oorlogspropaganda aan. Deze propaganda is namelijk het meest effectief als u kritiekloos de informatie voor waar aanneemt en daarmee volledig meegaat in het fictieve beeld wat vakkundig door de oorlogspropaganda wordt geschetst.Sander Sassen