In navolging van het evangelieverhaal zijn er sporen van een oude tuin gevonden onder de Heilige Grafkerk

De Heilig Grafkerk tijdens renovatiewerkzaamheden in maart 2025. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

Nieuwe archeologische opgravingen op de vindplaats hebben aangetoond dat er ongeveer 2000 jaar geleden op de plek waar nu de Heilig Grafkerk in Jeruzalem staat, olijfbomen en druivenranken groeiden, zo begint een artikel in Times of Israel.

De bevindingen komen overeen met de beschrijving van het gebied in het Evangelie van Johannes.

“Nu was er op de plaats waar Hij gekruisigd werd een tuin; en in de tuin een nieuw graf, waarin nog nooit een mens gelegd was. Daar legden zij Jezus,” luidt Johannes 19:19-20.

De aanwezigheid van olijfbomen en druivenranken werd vastgesteld door middel van archeobotanische en pollenanalyse op monsters die werden gevonden bij de opgravingen onder de vloer van de oude basiliek. Vanuit de archeologische context en strata, behoort het tot het pre-christelijke tijdperk, maar koolstofdatering is nog niet uitgevoerd.

“We weten dat het gebied al deel uitmaakte van de stad ten tijde van keizer Hadrianus, toen de Romeinen Aelia Capitolina bouwden,” zei prof. Francesca Romana Stasolla van de Sapienza Universiteit van Rome, verwijzend naar de Romeinse stad die in de eerste helft van de 2e eeuw na Christus op de ruïnes van Jeruzalem werd gebouwd. “Toen Jezus echter leefde, maakte het gebied nog geen deel uit van de stad.”

Volgens de christelijke traditie staat de Heilig Grafkerk op de plek waar Jezus werd gekruisigd (ook wel bekend als Golgotha) en op het nabijgelegen graf, dat tegenwoordig wordt bekroond door een aedicula die in 1810 werd gebouwd.

Stasolla leidt de huidige opgravingen sinds de start in 2022.

Francesca Romana Stasolla, hoogleraar christelijke en middeleeuwse archeologie aan de Sapienza-universiteit in Rome, voor de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

In 2019, na tientallen jaren van onderlinge strijd, stemden de drie centrale religieuze gemeenschappen die de kerk beheren, het Orthodoxe Patriarchaat, de Hoede van het Heilige Land en het Armeense Patriarchaat, in met ingrijpende renovaties om de vloer van het gebouw te vervangen, waarvan het grootste deel dateert uit de 19e eeuw.

De Heilig Grafkerk tijdens renovatiewerkzaamheden in maart 2025. (Rossella Tercatin/Times of Israel)

Nieuwe archeologische opgravingen op de vindplaats hebben aangetoond dat er ongeveer 2000 jaar geleden op de plek waar nu de Heilig Grafkerk in Jeruzalem staat, olijfbomen en druivenranken groeiden.

De bevindingen komen overeen met de beschrijving van het gebied in het Evangelie van Johannes.

“Nu was er op de plaats waar Hij gekruisigd werd een tuin; en in de tuin een nieuw graf, waarin nog nooit een mens gelegd was. Daar legden zij Jezus,” luidt Johannes 19:19-20.

De aanwezigheid van olijfbomen en druivenranken werd vastgesteld door middel van archeobotanische en pollenanalyse op monsters die werden gevonden bij de opgravingen onder de vloer van de oude basiliek. Vanuit de archeologische context en strata, behoort het tot het pre-christelijke tijdperk, maar koolstofdatering is nog niet uitgevoerd.

“We weten dat het gebied al deel uitmaakte van de stad ten tijde van keizer Hadrianus, toen de Romeinen Aelia Capitolina bouwden,” zei prof. Francesca Romana Stasolla van de Sapienza Universiteit van Rome, verwijzend naar de Romeinse stad die in de eerste helft van de 2e eeuw na Christus op de ruïnes van Jeruzalem werd gebouwd. “Toen Jezus echter leefde, maakte het gebied nog geen deel uit van de stad.”

Ontvang de dagelijkse editie van The Times of Israel

per e-mail en mis nooit onze belangrijkste verhalen

E-mailadres voor nieuwsbrief

Uw e-mail

Krijg het

Door u aan te melden, gaat u akkoord met de voorwaarden

Volgens de christelijke traditie staat de Heilig Grafkerk op de plek waar Jezus werd gekruisigd (ook wel bekend als Golgotha) en op het nabijgelegen graf, dat tegenwoordig wordt bekroond door een aedicula die in 1810 werd gebouwd.

Stasolla leidt de huidige opgravingen sinds de start in 2022.

Francesca Romana Stasolla, hoogleraar christelijke en middeleeuwse archeologie aan de Sapienza-universiteit in Rome, voor de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. (Rossella Tercatin/Times of Israel)

In 2019, na tientallen jaren van onderlinge strijd, stemden de drie centrale religieuze gemeenschappen die de kerk beheren, het Orthodoxe Patriarchaat, de Hoede van het Heilige Land en het Armeense Patriarchaat, in met ingrijpende renovaties om de vloer van het gebouw te vervangen, waarvan het grootste deel dateert uit de 19e eeuw.

Het project markeert het eerste grote restauratieproject van de basiliek sinds de brand in 1808.

De archeologische opgraving heeft een vergunning gekregen van de Israel Antiquities Authority, zoals wettelijk vereist is voor alle opgravingen in het land.

Op een zonnige, zomerse middag in maart leek het stil in de christelijke wijk van de oude stad van Jeruzalem. Er waren nauwelijks bezoekers, omdat de geopolitieke spanningen de meeste toeristen nog steeds uit Israël en Jeruzalem weghouden.

Bezoekers bezoeken de Heilig Grafkerk, terwijl arbeiders zich haasten om de basiliek gereed te maken voor Pasen. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

Toen men echter het terrein bereikte waar de Kerk van het Heilig Graf staat, veranderde de sfeer, met een constante stroom mensen die het terrein op en af ​​gingen op de soundtrack van onophoudelijk boren en bonken. Werkers mengden zich met aanbidders en priesters, en droegen gereedschap en bouwmaterialen binnen en buiten de kerk. Een intense geur van wierook completeerde de zintuiglijke ervaring van de bezoekers.

"Met de renovatiewerkzaamheden hebben de religieuze gemeenschappen besloten om ook archeologische opgravingen onder de vloer toe te staan", zei Stasolla, toen ze met The Times of Israel sprak voor het eerste uitgebreide interview dat ze sinds het begin van de opgravingen heeft gegeven.

"Op dit moment hebben we echter geen graafgebied open, omdat de kerk zich voorbereidt op Pasen, en dan moet het volledig toegankelijk zijn voor pelgrims", merkte ze op.

Plattegrond van de opgravingsgebieden in het Heilig Graf. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

De onderzoeker benadrukte dat vanwege de gevoelige aard van de locatie en de logistieke eisen, met de grootste voorzichtigheid te werk moest worden gegaan.

Alle archeologen die aan de opgravingen meewerkten, zijn Italiaans en verbonden aan de Universiteit La Sapienza.

“We wisselen elkaar af, maar ons team in Jeruzalem bestaat altijd uit 10 of 12 mensen,” zei Stasolla. “De sfeer hier is heel bijzonder; we zijn hartelijk ontvangen en hebben sterke relaties opgebouwd met iedereen.”

Soms sluiten deskundigen op specifieke vakgebieden, zoals geologen, archeobotanisten of archeozoölogen uit Rome, zich bij de archeologen in Jeruzalem aan.

“Het grootste deel van ons team is echter nog steeds gevestigd in Rome, waar we de gegevens naartoe sturen voor het postproductiewerk”, legt Stasolla uit.

Let op: Mannen en vrouwen op het werk

Als je om de kerk heen loopt, valt je meteen de tijdelijke vloer op die is aangelegd om ervoor te zorgen dat mensen de kerk kunnen blijven bezoeken, hoewel sommige hoeken zijn afgesloten.

Om de locatie tijdens de opgravingen zo goed mogelijk bereikbaar te maken, verdeelden Stasolla en haar team het gebied in niet-aangrenzende zones. Ze groeven één voor één en bedekten elke zone opnieuw voordat ze met de volgende begonnen.

"Hoewel we niet de hele kerk in één oogopslag hebben kunnen zien, stellen nieuwe technologieën ons in staat om het grotere plaatje in onze laboratoria te reconstrueren", aldus Stasolla. "Als we het over een puzzel hadden, zouden we kunnen zeggen dat we slechts één stukje per keer opgraven, maar uiteindelijk zullen we een complete multimediale reconstructie van het volledige plaatje hebben."

De Heilig Grafkerk tijdens renovatiewerkzaamheden in maart 2025. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

In de loop der eeuwen heeft het Heilig Graf verschillende cycli van verwoesting en restauratie doorstaan.

Het eerste bouwwerk werd in de vierde eeuw opgericht door Constantijn, de eerste keizer die zich bekeerde tot het christendom. De kerk werd in de zevende eeuw door de Perzen in brand gestoken en in 1009 aangevallen door kalief al-Hakim. Een belangrijke restauratie onder het bewind van de kruisvaarders in de 12e eeuw gaf het gebouw zijn huidige uiterlijk.

Volgens Stasolla vormen de verborgen lagen onder de vloer van de kerk, vergelijkbaar met de pagina's van een boek, een buitengewoon kroniek van de geschiedenis van Jeruzalem, beginnend bij de ijzertijd (1200-586 v.Chr.).

“De kerk staat op een steengroeve, wat ons niet verbaast omdat een groot deel van de Oude Stad van Jeruzalem op een steengroeve staat,” zei Stasolla. “De steengroeve was al actief in de ijzertijd. Tijdens de opgraving vonden we aardewerk, lampen en andere alledaagse voorwerpen die dateren uit die periode.”

Toen de exploitatie van de steengroeve stopte en voordat de kerk werd gebouwd, werd een deel van het gebied gebruikt voor landbouw.

Opgravingen in de Heilig Grafkerk. Foto Archivio Università di Roma Sapienza

"Er werden lage stenen muren opgetrokken en de ruimte ertussen werd gevuld met aarde," zei Stasolla. "De archeobotanische vondsten waren voor ons vooral interessant, in het licht van wat er in het Evangelie van Johannes staat, waarvan de informatie wordt beschouwd als geschreven of verzameld door iemand die bekend was met Jeruzalem in die tijd. Het Evangelie vermeldt een groen gebied tussen de Golgotha ​​en het graf, en we hebben deze bebouwde velden geïdentificeerd."

Vondsten die teruggaan tot Constantijn

Ten tijde van Jezus werd de voormalige steengroeve ook gebruikt als begraafplaats. Er zijn verschillende graven in de rotsen uitgehouwen, net als in andere gebieden van Jeruzalem.

"We moeten ons voorstellen dat naarmate de groeve steeds meer werd verlaten, er op verschillende niveaus graven werden uitgehouwen", aldus Stasolla. "Het gebied bevatte daarom verschillende begrafenissen uit die periode. Constantijn selecteerde degene die werd vereerd als het graf waar Jezus werd begraven, en hij groef eromheen in het gebied dat overeenkomt met de huidige rotonde, waardoor het werd geïsoleerd van de andere begrafenissen."

Er zijn nog meerdere graven bekend die deel uitmaken van het Heilig Grafcomplex, waaronder één die volgens de christelijke overlevering toegeschreven wordt aan Jozef van Arimathea. Van hem wordt gezegd dat hij Jezus zijn lege graf schonk.

Stasolla en haar team deden verschillende ontdekkingen die waarschijnlijk teruggaan tot de vierde eeuw.

Een gedeeltelijk opgegraven vloer in de Heilig Grafkerk in Jeruzalem in juni 2023 onthult de verschillende soorten constructies en metselwerk die door de eeuwen heen zijn gebruikt. Met dank aan Archivio Università La Sapienza, Rome

“Onder de huidige aedicule vonden we een cirkelvormige basis die deel uitmaakt van de eerste monumentalisering van het graf, gemaakt van marmer,” zei ze. “Het is interessant omdat de oudste afbeeldingen van de aedicule, die dateren uit de 5e en 6e eeuw, het beschrijven als cirkelvormig. We geloven daarom dat deze cirkelvormige basis deel uitmaakte van de oorspronkelijke structuur die door Constantijn werd gebouwd.”

Aanvullende tests op het artefact, met een diameter van ongeveer zes meter, kunnen onderzoekers meer inzicht geven in de geschiedenis van het oude monument.

"We voeren geologische analyses uit om de oorsprong van het marmer te verifiëren, en we testen ook de mortel", aldus Stasolla. "Beide tests kunnen ons belangrijke informatie geven."

Een andere vondst die zeker dateert uit de vierde eeuw is een schat aan munten die werd aangetroffen in het oostelijke deel van de huidige rotonde. De eerste munt werd geslagen onder Constantius II (337-361 n.Chr.) en de laatste onder Valens (374-378 n.Chr.).

De onderzoekers hebben ook honderden dierenbotten gevonden, die door de eeuwen heen door priesters en pelgrims zijn geslacht en gegeten.

Een voorlopig rapport over de opgraving, gepubliceerd in het peer-reviewed tijdschrift “Liber Annuus,” in 2023, beschrijft de inhoud van een structurele sleuf die verband houdt met de kruisvaardersperiode en een moderne rioolput.

In beide gevallen omvatten de resten schapen, geiten, varkens, kippen, ganzen en duiven, maar ook een overvloed aan vis. De geïdentificeerde vissoorten omvatten een ponyvis uit de Indo-Pacifische Oceaan en een kabeljauw uit de Atlantische Oceaan.

"We vonden ook verschillende schelpen van landslakken die tot een soort behoorden die tot op de dag van vandaag wordt gegeten," zei Stasolla. "Deze soort is hier ontstaan ​​en verspreidde zich na de kruistochten over de Middellandse Zee."

De archeoloog benadrukte dat een duidelijker beeld van de manier waarop het dieet van degenen die in de kerk woonden en deze bezochten, door de eeuwen heen is veranderd, pas mogelijk is nadat de botten uitgebreid zijn geanalyseerd.

Het wetenschappelijk documenteren van alle opgravingsvondsten, waaronder zo'n 100.000 aardewerkfragmenten, zal jaren in beslag nemen.

De opgravingen zullen naar verwachting na Pasen worden hervat en binnen enkele maanden afgerond zijn.

De ingang van de Heilig Grafkerk tijdens renovatiewerkzaamheden in maart 2025. Foto Rossella Tercatin / Times of Israel

"We hoeven nog maar een deel van het noordelijke gangpad uit te graven", aldus Stasolla.

Op de vraag of archeologie ooit antwoord zal geven op de vraag of Jezus daadwerkelijk in het Heilig Graf is begraven, merkte Stasolla op dat het belangrijk is om geloof en geschiedenis als twee afzonderlijke vakgebieden te beschouwen.

“Het is echter het geloof van degenen die al millennia lang in de heiligheid van deze plek geloven, dat het mogelijk heeft gemaakt dat het bestaat en transformeert,” zei ze. “Dit geldt voor alle heilige plekken.”

“De echte schat die we onthullen is de geschiedenis van de mensen die deze plek hebben gemaakt tot wat het is door hier hun geloof te uiten,” voegde ze toe. “Of iemand nu gelooft in de historiciteit van het Heilig Graf of niet, het feit dat generaties mensen dat deden is objectief. De geschiedenis van deze plek is de geschiedenis van Jeruzalem, en op zijn minst vanaf een bepaald moment is het de geschiedenis van de aanbidding van Jezus Christus.”