14e-eeuws gebedenboek in de Israëlische Nationale Bibliotheek onthult met verloren Jom Kippoer gebeden

De laatste pagina's van een Jom Kippoer-gebedenboek uit de 14e eeuw, met daarin tot dan toe onbekende liturgische gebeden, onthuld door de Nationale Bibliotheek op 25 september 2025. Foto Kedem Auction House

Een onlangs verworven machzor (gebedenboek voor de Joodse feestdagen) uit de 14e eeuw bevat tot nu toe onbekende liturgische gedichten voor het feest Jom Kipoer, zo maakte de Nationale Bibliotheek van Israël donderdag bekend.

Volgens Dr. Chaim Neria, conservator van de Haim en Hanna Solomon Judaica Collectie van het NLI, is deze ontdekking een zeldzame gebeurtenis die een inkijkje biedt in een tijd waarin gebeden nog niet grotendeels gestandaardiseerd waren door de uitvinding van de drukpers.

Het manuscript weerspiegelt de Kaffa-ritus (" nusach Kaffa "), een liturgische traditie die ontstond in de havenstad Kaffa aan de Zwarte Zee op het schiereiland de Krim. In die tijd was de regio een levendig kruispunt van Joods leven, met diverse gemeenschappen, waaronder Krimtsjaken ("Krim"), Karaïeten, Khazaren, Genuese, Sefardische en Asjkenazische Joden.

De Kaffa-ritus vertoont opvallende overeenkomsten met de Joods-Griekse Romaniotische traditie, die werd beoefend door Romaniotische Joden die op een groot deel van het Griekse vasteland en de eilanden woonden.

"We waren al bekend met de Kaffa-rite, maar deze machzor lijkt te zijn opgeschreven vóórdat de traditie werd vastgelegd" zei Dr. Chaim Neria.

"Wat ons werkelijk heeft verrast, is dat de machzor verschillende piyyutim [liturgische gedichten] bevat die totaal onbekend zijn bij enige andere bron, samen met andere die eerder alleen werden vermeld in documenten die zijn teruggevonden in de Genizah van Caïro", voegde hij toe, verwijzend naar een schat aan Joodse gemeenschapsdocumenten die eeuwenlang zijn bewaard in een oude synagoge in de Egyptische hoofdstad.

Volgens de traditie vasten Joden op Jom Kippoer, dat in 2025 op 1 en 2 oktober valt, van zonsondergang tot zonsondergang en wijden zij de dag aan gebed en boetedoening.

Piyyutim vormen een centraal onderdeel van de gebeden die gedurende de heilige dag worden gereciteerd.

Dr. Chaim Neria, conservator van de Haim en Hanna Solomon Judaica-collectie bij de Nationale Bibliotheek van Israël. Foto National Library of Israel

De machzor werd onlangs verworven van privéverzamelaar Avigdor Klagsbald. Hoewel hij momenteel niet publiekelijk tentoongesteld wordt, is hij volledig gedigitaliseerd en online toegankelijk .

"We kijken ernaar uit dat gespecialiseerde wetenschappers het zullen onderzoeken en meer licht zullen werpen op de piyyutim", aldus Neria.

Neria merkte op dat de machzor dateert uit een tijd vóór de uitvinding van de drukpers. Deze tijd standaardiseerde de tradities van verschillende gemeenschappen en liet minder populaire delen van de liturgie weg.

"We hebben iets heel unieks, want deze pyyutim hebben alleen op deze machzor overleefd", zei Neria.

Op het laatste blad van de machzor staat ook een tot nu toe onbekende versie van een zegen voor de rouwenden.

Gezegend zijt Gij. Die elk schepsel begrijpt. Opwekker van de doden. Moge Gij spoedig barmhartigheid hebben voor Uw volk en het hart van de rouwenden troosten. Trooster van Sion en het hart van de rouwenden. En moge ieder die goedertierenheid aan een ander betoont, beloond worden. Die goedertierenheid rijkelijk beloont. Moge Gij Uw toorn inhouden. Die pestilentie, zwaard, vernietiging en plagen van ons wegneemt...", luidt de zegen volgens de vertaling die de NLI in een verklaring deelde.

Neria zei dat hij vond dat de woorden bijzonder relevant konden zijn in de huidige moeilijke tijden.

“Het zou een manier kunnen zijn om God te vragen de oorlog te beëindigen”, merkte hij op.

De wetenschapper merkte op dat het documenteren en behouden van dergelijke tradities een van de kerntaken van de NLI is.

"We zien onszelf als hoeders van het erfgoed van het Joodse volk, met name de tradities die tegenwoordig niet meer worden beoefend", zei Neria. "Ze blijven deel uitmaken van ons collectieve verhaal, en het is essentieel om ze te beschermen en een stem te geven. Misschien zal een gemeenschap in de toekomst een van deze vergeten piyyutim herontdekken en weer tot leven brengen."