Analyse Ron Ben Yishai: Trump dringt aan op diplomatie en vertrouwensopbouw, terwijl Netanyahu vasthoudt aan totale overwinning en ontmanteling van Hamas en Hezbollah

Foto Reuters

Onder het rumoer van de binnenlandse politiek en de constante drukte op sociale netwerken is mogelijk een belangrijke verschuiving aan de aandacht van het bredere publiek ontsnapt: Israël is in wat hoge functionarissen omschrijven als de 'schemerfase van de oorlog' terechtgekomen, schrijft specialist Ron Ben Yishai in Ynet.

Het is een periode die gekenmerkt wordt door een tijdelijk staakt-het-vuren en een opkomende diplomatieke impuls , waarin partijen en internationale bemiddelaars langetermijnregelingen beginnen te treffen om de regio na meer dan twee jaar van gevechten te stabiliseren.

Er kunnen nog steeds militaire activiteiten plaatsvinden, maar het zwaartepunt verschuift naar de diplomatie, waar de basis voor toekomstige veiligheid, politieke en regionale kaders wordt gelegd.

Trump zet Netanyahu onder druk om te veranderen

Volgens hoge functionarissen begon deze overgang maandagavond toen president Donald Trump premier Benjamin Netanyahu belde en hem aanspoorde om geleidelijk over te schakelen van offensieve operaties en escalatiedreigingen in Gaza, Libanon en Syrië naar diplomatie en vertrouwenwekkende maatregelen. Deze verschuiving, zo betoogde Trump, is noodzakelijk om de civiele fase van zijn "20-puntenplan" voor Gaza te bevorderen en te werken aan een stabiele, langetermijnbeëindiging van de vijandelijkheden, met de mogelijkheid van aanvullende normalisatieovereenkomsten.

Verwacht wordt dat Netanyahu deze kwesties met Trump zal bespreken tijdens een bezoek aan Washington op 28 december of kort daarna.

Een hoge veiligheidsfunctionaris zei dat Netanyahu soortgelijke adviezen kreeg van topcommandanten van de IDF, die graag wilden beginnen met de wederopbouw van het leger na langdurige gevechten en een grotere, modernere strijdmacht wilden voorbereiden.

Binnen de Generale Staf is er brede steun voor aansluiting bij de aanpak van Washington in Gaza en bij de aanbevelingen van het door de VS gerunde Civiel-Militaire Coördinatiecentrum (CMCC) in Kiryat Gat . In Libanon, Syrië en mogelijk Iran geloven velen dat Israël nu de meeste van zijn oorlogsdoelen kan veiligstellen via diplomatieke afspraken die de verworvenheden op het slagveld vastleggen.

Het civiel-militaire coördinatiecentrum (CMCC) in Kiryat Gat. Foto AFP

Deadline voor Libanon nadert

Een belangrijke datum nadert: 31 december, de dag waarop Trumps ultimatum aan de Libanese regering om het arsenaal van Hezbollah te ontmantelen afloopt . Jeruzalem heeft Beiroet al laten weten dat als er geen ontwapening plaatsvindt, de Israëlische strijdkrachten zullen escaleren. Trump lijkt vastbesloten een dergelijk scenario te vermijden, hoezeer hij ook vooruitgang wil boeken met zijn Gaza-plan.

Na de oproep van Trump en Netanyahu kondigde de regering woensdag aan dat ze de grensovergang Rafah zou openen voor gewonde en zieke inwoners van Gaza, onder toezicht van vertegenwoordigers van de Palestijnse Autoriteit en Europese waarnemers. Egypte veroordeelde de maatregel onmiddellijk, uit angst dat deze zou kunnen leiden tot grootschalige migratie vanuit Gaza naar de Sinaï, inclusief personen die banden hebben met de Moslimbroederschap, die Caïro als een directe bedreiging beschouwt.

Het blijft onduidelijk of Rafah open zal gaan, vooral met de betrokkenheid van de PA en Europa en met het lichaam van een gevallen gijzelaar dat nog steeds door Hamas wordt vastgehouden. Toch zeggen functionarissen dat de bereidheid om een ​​dergelijke stap te overwegen een opmerkelijke diplomatieke concessie is die door Washington is afgedwongen.

Stille signalen in Libanon

Een andere betekenisvolle ontwikkeling vond woensdag plaats in Libanon, waar Israël Dr. Uri Resnick van de Nationale Veiligheidsraad aanstelde om de delegatie naar het aldaar opererende militaire coördinatiecomité te leiden. Libanon stelde de ervaren diplomaat Simon Karam aan om zijn eigen team te leiden. Netanyahu's kantoor zei dat de twee economische zaken zouden bespreken, maar de symboliek is breder: dit is het eerste directe civiele diplomatieke contact tussen de partijen sinds de Conferentie van Madrid begin jaren negentig.

Het besluit van de Libanese president Joseph Aoun en premier Nawaf Salam om de ontmoeting toe te staan, weerspiegelt de interesse — die Hezbollah niet deelt — om de spanningen te verminderen, normalisering te onderzoeken en mogelijk een eerste basis te leggen voor een toekomstig vredesakkoord.

Foto AFP

De gezant van Trump, Morgan Ortagus, bracht deze week een bezoek aan zowel Jeruzalem als Beiroet. Daarmee onderstreepte hij de verschuiving van Washington naar actieve bemiddeling om escalatie te voorkomen en de wederopbouw van Libanon te ondersteunen.

Regels voor de 'dag erna'

Trump lijkt nieuwe regels vast te stellen voor de naoorlogse periode. Ten eerste zouden de inspanningen in Gaza, Libanon en Syrië zich primair moeten richten op diplomatie. Israël kan doorgaan met het handhaven van staakt-het-vurenafspraken en het uitoefenen van selectieve druk op Hamas en Hezbollah, maar voornamelijk via gerichte, beperkte luchtaanvallen, niet via grondmanoeuvres.

Binnen dit kader zou de ontmanteling van terroristische arsenalen worden nagestreefd via diplomatieke druk en bemiddelde overeenkomsten, in plaats van via grootschalige invallen van het Israëlische leger in gebieden onder controle van Hamas of Hezbollah. Van alle partijen zouden vertrouwenwekkende stappen worden verwacht.

Uiteenlopende agenda's

Trump streeft naar regionale stabiliteit om persoonlijke en strategische redenen. Hij heeft interesse getoond in een Nobelprijs voor de Vrede en wil langdurige economische partnerschappen in het Midden-Oosten die aansluiten bij de Amerikaanse belangen in plaats van bij Chinese of Russische invloed. Hij streeft er ook naar de Amerikaanse troepenmacht in de regio te verminderen.

Netanyahu's doelstellingen verschillen. Hoewel Israëls invloed voortkomt uit militaire winst in Gaza, Libanon, Syrië en tegen de regionale netwerken van Iran, blijft Netanyahu streven naar wat hij de "totale overwinning" noemt: de ontmanteling van Hamas en Hezbollah, de demilitarisering van Gaza en Libanon en het verwijderen van zware wapens en jihadistische elementen uit Zuidwest-Syrië.

Zijn inner circle blijft extreem klein, wat de strategische zichtbaarheid van het kabinet en de defensie-instelling beperkt. Dit vertraagt ​​de besluitvorming en biedt Trump de ruimte om een ​​grotere rol te spelen in het vormgeven van de koers van Israël.

Netanyahu dringt erop aan de Palestijnse Autoriteit elke rol in Gaza te ontnemen om de vorming van een Palestijnse staat, inclusief de enclave, te voorkomen. Hij probeert ook Turkse of Qatarese betrokkenheid bij de wederopbouw te blokkeren.

In Libanon geeft Jeruzalem aan dat het bereid is om IDF-posities over de grens terug te trekken, gevangenen terug te sturen en ontheemde sjiitische dorpelingen toe te staan ​​terug te keren, maar alleen als het gebied gedemilitariseerd blijft van Hezbollah-strijders en wapens. Israël eist ook demilitarisering van Midden- en Noord-Libanon, met name de Bekavallei.

Hezbollah herbouwt

Veiligheidsfunctionarissen zeggen dat Hezbollah, bijgestaan ​​door Iran en Syrische smokkelaars, snel bezig is met het heropbouwen van mankracht en infrastructuur. Vorige maand doodde het Israëlische leger de nieuwe militaire commandant van de groep, Haytham Ali Tabatabai , die de leiding had over de reorganisatie. Van de 130.000 stuks munitie die Hezbollah vóór de oorlog in bezit had, schatten functionarissen dat er nog ongeveer 20.000 over zijn, waaronder slechts een paar honderd precisiegeleide raketten. De groep versnelt nu de opbouw van drones ten noorden van de Litani-rivier en in de Bekavallei.

Het Libanese leger heeft, onder druk van het Israëlische leger, Hezbollah grotendeels uit Zuid-Libanon verdreven. De ontmanteling van de troepen ten noorden van Litani gaat de capaciteit van Beiroet echter te boven. Dit komt vooral doordat ongeveer een derde van de Libanese soldaten sjiitisch is en het onwaarschijnlijk is dat zij de organisatie zullen bestrijden.

Ondertussen neemt de druk vanuit andere Libanese gemeenschappen – waaronder invloedrijke sjiitische stemmen – toe. Velen geven Hezbollah de schuld van de verwoesting in Libanon en dringen erop aan stappen te vermijden die tot meer Israëlische aanvallen zouden kunnen leiden. Trump lijkt te vertrouwen op deze interne druk om Libanon te bewegen tot een duurzaam staakt-het-vuren en uiteindelijk tot een mogelijke normalisatie naar het voorbeeld van de Abraham-akkoorden.

Gaza: Netanyahu behoudt militaire optie

Netanyahu zegt dat hij Hamas liever via diplomatie ontwapend ziet, maar houdt vol dat als dit niet binnen enkele maanden gebeurt, het Israëlische leger zich zal inspannen om Hamas-gecontroleerde gebieden in West-Gaza te ontmantelen, vergelijkbaar met de operaties die nu gaande zijn in Rafah, Khan Younis en Beit Hanoun. Deze gebieden bevatten nog steeds ondergrondse verzetshaarden die het Israëlische leger omsingelt.

Een diepere manoeuvre in Gaza-Stad, de centrale kampen of al-Mawasi zou de voorafgaande evacuatie van burgers vereisen, wat afhankelijk is van de implementatie van het door de VS gesteunde "Nieuw Gaza"-plan. De door Washington beoogde internationale stabilisatiemacht is nog niet gevormd.

Foto AFP

Ondertussen krijgt de voorgestelde "Vredesraad" onder leiding van Trump en de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman langzaam vorm, evenals een Palestijnse bestuursraad voor Gaza. Netanyahu dringt erop aan dat Hamas snel ontwapend en van de macht verdreven moet worden en wijst elke rol voor de Palestijnse Autoriteit af.

Syrië, Iran en de regio

Netanyahu wil een gedemilitariseerde zone van 20 kilometer in het zuiden van Syrië en eist dat Iran stopt met de versnelde opbouw van raketten en drones en dat Iran zijn nucleaire programma niet langer voortzet.

Israël richt zich daarnaast op de bescherming van de scheepvaart in de Rode Zee en het voorkomen dat Houthi- of aan Iran gelieerde milities snelle aanvallen uitvoeren via Jordanië of de Syrische Golanhoogten. Deze scenario's heeft het IDF bestudeerd, aangezien die groepen zijn getraind in het innemen van Israëlische buitenposten.

Prioriteiten en beperkingen van het IDF

De leiding van de IDF wil, net als Trump, overgaan op een stabiel staakt-het-vuren. Stafchef luitenant-generaal Eyal Zamir benadrukt de wederopbouw van het leger na meer dan twee jaar operaties, het aanvullen van voorraden en het vormen van nieuwe digitale en AI-gestuurde eenheden. Het verminderen van de werklast van reservisten is een topprioriteit, naast de integratie van duizenden ultraorthodoxe rekruten en het hervatten van volledige trainingscycli voor de reguliere strijdkrachten.

De nieuwe veiligheidsdoctrine richt zich op het vroegtijdig voorkomen van bedreigingen, het handhaven van de vooruitgeschoven verdediging met fysieke aanwezigheid tussen de bedreigingen en de burgerbevolking en het bereiken van volledige paraatheid voor een verrassingsaanval zonder waarschuwing van de inlichtingendienst.

Budgettaire beperkingen, de onopgeloste ultraorthodoxe ontwerp-vrijstellingswet en het ontbreken van een duidelijk politiek einddoel compliceren deze overgang. Zonder een gecoördineerd kader met Washington dat een einde maakt aan de actieve gevechten en nieuwe veiligheidsregelingen instelt, kan de IDF niet volledig overschakelen van intensieve gevechten naar wederopbouw en voorbereiding op toekomstige bedreigingen.