De vermoorde 11 Israëlische sporters. Screenshot YouTube
Met schrik en ongeloof las publicist Stefan Frank dat de stad München het vijftigjarig jubileum viert van de Olympische Spelen van 1972. Geen fake news, maar op de website van de Beierse Radio. Een viering van Spelen waarbij elf leden van de Israëlische delegatie door Palestijnse terroristen werden vermoord?!
Hoe is dat mogelijk, vroeg Frank zich af: “De meeste mensen associëren München 1972 met de moord op elf Israëlische atleten alsmede die op een Beierse agent, met het totale falen van de politiek verantwoordelijken en met het beschamende “The games go on”. Waarom is de stad München van mening dat deze Spelen 50 jaar later een reden voor viering zijn? Is daarover gesproken met de Israëlische partnerstad Be’er Sheva? Waren er in de stadsraad geen tegenstemmen of was het een unaniem besluit?”
Frank uitte zijn volkomen onbegrip en vragen aan de persafdeling van de stad München. Verrassend genoeg kwam een antwoord niet van deze bevoegde zijde, maar van een pr-firma. Zij had van de cultuur afdeling van de stad München de organisatie van het jubileumfeest in handen gekregen.
Per e-mail liet deze pr-firma Frank weten dat conform eerdere besluiten van de Münchener stadsraad zowel “de blijde alsook de tragische Spelen steeds in het middelpunt” staan bij “het festival” ter ere van dit Olympische jubileum. Dat zijn immers “wezenlijke gebeurtenissen die niet te scheiden zijn”, heette het verder in het schrijven.
Met herdenkingen van de slachtoffers, een minuut stilte, de aanwezigheid van enkele prominente vertegenwoordigers van de staat Israël en de plaatselijke Joodse gemeenschap en andere programmapunten in de viering is volgens de pr-firma “een waardige balans gevonden tussen herinnering aan de vrolijke en herinnering aan de tragische Spelen gedurende het gehele jaar”. Bovendien mochten ook de stedelijke, kunstzinnige en maatschappelijke impulsen die van “XX. Olympiade” zijn uitgegaan, zeker niet onbenoemd blijven.
En passant, zo vermeldt Stefan Frank, sprak de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité Thomas Bach bij de openingsceremonie van de festiviteiten in München vol lof over “een onvergetelijke gebeurtenis”. Inderdaad, een onvergetelijke gebeurtenis, maar dan in smartelijke zin.
Zoals het een goed journalist betaamt, legde Frank zijn oor eens te luisteren naar de reacties van derden. Hadden zij geen kritiek op deze viering van die bloedige, verschrikkelijke XX. Olympiade van 1972 in München? Frank benaderde daarvoor drie personen: Elvira Groezinger (1947), woordvoerster van een organisatie van geleerden die vrede nastreven in het Midden-Oosten; Yeduhit de Toledo-Gruber (1944), lid van de Joodse gemeenschap in München die vorig jaar de tram “Shalom München” initieerde naar aanleiding van het feestjaar “1700 jaar Joods leven in Duitsland” en de filmmaker Joachim Schroeder (1964) die een documentaire produceerde over Jodenhaat in Europa.
Voor Elvira Groezinger “blijft 5 september 1972 een onvergetelijke dag van rouw en woede”. Met haar man reisde zij toen juist per boot terug uit Israël. “Wij verwachtten dat de Olympiade per omgaande werd afgebroken, maar er gebeurde niets. De elf vermoorde Israëlische sporters en de dode Duitse politieagent waren voor de politiek en de sportfunctionarissen niet genoeg waard om het lucratieve spektakel te beëindigen.”
Groezinger stelt verder: “Als dit jaar de 50e verjaardag van de Olympiade wordt gevierd en het bloedbad echter slechts als een episode wordt beschouwd, werpt dat een kenmerkend licht op ons land van vandaag: de Jodenhaat en het tegen Israël gerichte antisemitisme zijn, alle goede voornemens ten spijt, alomtegenwoordig.”
Op 5 september zal de wereld naar Duitsland kijken, vervolgt ze, “het kaïnsteken valt niet af te vegen”. Het is raadzaam voor alle betrokkenen dat “de stad München dit keer waardiger met de tragedie omgaat”.
Yehudit de Toledo-Gruber gaf aan nog maar vrij recent over de feestelijkheden rond het vijftigjarig jubileum van Olympische Spelen in haar woonplaats te hebben vernomen. En wel over de Beierse Radio en uit de weekendbijlage van de Süddeutsche Zeitung.
Wat ze in die krant las, geloofden haar ogen bijna niet: “Deze dweepzieke geestdrift, dit enthousiasme en geen woord over de afschuwelijke aanslagen”. De Münchener Jodin begrijpt heden ten dage nog altijd niet dat de Olympische Spelen toentertijd gewoon doorgingen: “Dat was en is voor mij een heel erge beslissing”.
Om met een minuut stilte de gegijzelde en vermoorde Israëlische deelnemers aan de olympiade van 1972 te gedenken tijdens de viering, veroordeelt ze ronduit als “hoon”. Er is volgens haar dan ook geen enkele reden tot uitgerekend dit feestgedruis in München. De terreur moorden op de Israëlische atleten zijn door de bevolking vergeten, gelooft Yehudit de Toledo-Gruber.
De cineast Joachim Schroeder woonde en werkte lange tijd in de Beierse hoofdstad. Harde woorden wijdt hij nu aan de arrogante en geborneerde houding van de verantwoordelijke Duitse autoriteiten in 1972. Ze hadden de beveiliging van de Israëlische olympische equipe aan de Israëli’s zelf moeten overlaten. “In plaats daarvan zetten ze hun eigen hulptroepen in, wat een reden was waarom de actie met de dood van zoveel Israëlische sportbeoefenaars eindigde.”
Gevolg van dit tragische Duitse echec was wel dat aansluitend de Duitse elite-eenheid GSG 9 werd opgericht, die door Israëli’s wordt getraind en bij de opleiding nauw samenwerkt met Israël, vult Schroeder aan.
Ook hij meent dat de Olympische Spelen van 1972 na de moord op de Israëlische deelnemers hadden moeten worden afgelast. Schroeder ziet daarbij parallellen tussen toen en nu: “De ignorantie en koelheid beleven nu, vijftig jaar later, een voortzetting. München 1972 is een trauma voor de Israëli’s. Het was een aanval op het hele land – zo hebben de Israëli’s dat immers ook opgevat. Dat kan je naar mijn mening niet met een minuut stilte en een beetje blokfluiten afdoen. Door de Spelen toen niet af te breken, kunnen zij het zich nu voor een tweede keer permitteren ongevoelig te zijn.”
Naarmate de datum van de vreselijke terreuraanslag op de twintigste Olympische Spelen in München nadert, zal blijken of de “Gefühlskälte” op 5 september toch nog (officieel of niet) doorbroken wordt in Duitsland. In elk geval heeft de stad München de nabestaanden van de Israëlische slachtoffers uitgenodigd tot bijwoning van een herdenkingsplechtigheid in september.
Intussen heeft de president van het Duits-Israëlisch Genootschap, Volker Beck, per brief de Duitse autoriteiten opgeroepen om deze nabestaanden op gepaste wijze eindelijk financieel schadeloos te stellen. De laatsten zetten zich overigens al jaar en dag vehement in voor een grondig onderzoek naar de achtergronden en gevolgen van de Palestijnse terreuroperatie.
Beide slepende, pijnlijke kwesties zouden wel eens, aldus het weekblad Jüdische Allgemeine, tot een afzegging van de Israëlische genodigden voor de herdenkingsplechtigheid in München kunnen leiden.
Bronnen voor deze bijdrage:
Stefan Frank, 50 Jahre Olympia 1972 in München – ein Grund zum Feiern?, Mena-Watch, 9 juli 2022; Lena Klimkeit, Olympia-Attentat: DIG-Präsident dringt auf grosszügige Entschädigung, Jüdische Allgemeine, 10 juli 2022.
Bas Belder, historicus
